Kişi sonsuzluğu ən az bir il müntəzəm və qorunmayan cinsi əlaqəyə baxmayaraq uşaq sahibi ola bilməmək olaraq təyin olunur. Bu müddət müxtəlif amillər nəzərə alınmaqla 2 il də hesab edilə bilər.

Kişi sonzuluğunun əlamətləri

Kişi sonsuzluğunun spesifik simptomları yoxdur. Müntəzəm olaraq qorunmayan cinsi əlaqəyə baxmayaraq 1 və ya 2 il ərzində uşaq sahibi ola bilməmək sonsuzluğun əlaməti hesab olunur. Ancaq kişilərdə sonsuzluğa səbəb ola biləcək əsas xəstəlikdən asılı olaraq bəzi əlavə simptomlar meydana gələ bilər. Xayalarda ağrı və şişkinlik; penisdən axıntı kimi simptomlar xəstə üçün xəbərdarlıq əlaməti ola bilər. Kişilərdə sonsuzluğun əlamətlərini aşağıdakı kimi sıralamaq olar:

• Uşaq sahibi ola bilməmək
• Testislərdə ağrı
• Şişkinlik
• Penisdən axıntı

Kişi sonsuzluğunun səbəbləri nələrdir?

Sonsuzluğun səbəblərinin üçdə biri kişilərə, üçdə biri qadınlara, qalan üçdə biri isə həm kişilərə, həm də qadınlara bağlıdır. 

Kişi reproduktiv sistemi əslində beynin aşağı hissəsindəki hipotalamus bölgəsindən başlayır; Beynin altındakı hipofiz vəzi ilə başın içərisində davam edir və xayalarda bitir. Kişi sonsuzluğunun səbəbləri bu bölgələrin, yəni reproduktiv sistemin anatomik lokalizasiyasına uyğun olaraq bölmələrə bölünərək qiymətləndirilir:

Anatomik olaraq, testikulyar səbəblər adətən hipotalamus və hipofiz bezinə təsir edir və ümumiyyətlə endokrin/hormonal pozğunluqlar səbəbindən inkişaf edir. Bundan əlavə, xüsusilə hipofizin infiltrativ xəstəlikləri, şişlər, qan tədarükü pozğunluqları, radioterapiya/cərrahi müdaxilələrdən sonra hipofiz disfunksiyası və bəzi genetik xəstəliklər nəticəsində testis əvvəli səbəblər meydana gələ bilər. Bu şərtlər demək olar ki, həmişə hormonal pozğunluqlar şəklində olur.

Xayanın funksiyasına təsir edən və xayada sperma istehsalını pozan hər hansı vəziyyət sonsuzluğun səbəbidir: xaya infeksiyaları, xaya travmaları, xayaya cərrahi müdaxilələr, enməmiş xaya, xayaya zəhərli maddələrin məruz qalması, yüksək istilik, pestisidlər, kimyəvi maddələr; genetik pozğunluqlar, testosteron ifrazının çatışmazlığı,

Xayada əmələ gələn spermanın kişi cinsiyyət sistemindən xaric edilməsinə mane olan hər hansı vəziyyət xayadan sonrakı sonsuzluğun səbəbi hesab olunur: Sperma hərəkətliliyinin pozulması; Əməliyyat və ya cinsi yolla keçən infeksiyalar nəticəsində sperma kanallarının bağlanması/zədələnməsi nəticəsində sperma kanallarının olmaması, bütövlüyünün pozulması; cinsi disfunksiya və penisin deformasiyasına görə cinsi əlaqədə ola bilməmək; Prostat əməliyyatı və/yaxud narkotik istifadəsi və ya digər səbəblər nəticəsində sperma çatışmazlığı kimi səbəblər sonsuzluğun səbəbləridir.

Kişi sonsuzluğu diaqnozu necə qoyulur?

Fiziki müayinədən sonra ediləcək ilk iş sperma analizidir. Qadını sonsuzluqla bağlı qiymətləndirmək çətin və əziyyətli olduğu üçün kişini cütlükdən əvvəl qiymətləndirmək daha sürətli irəliləməyə kömək edir. Müvafiq müalicə metodunu seçmək və nəticəyə daha tez çatmaq üçün 3-5 günlük cinsi əlaqədən sonra ilk olaraq kişinin sperma analizinin aparılması vacibdir.

Kişi sonsuzluğu müalicəsi

Kişilərdə sonsuzluq problemlərinə aşağıdakı müalicə üsulları tətbiq edilə bilər:

• Sonsuzluğun dərman müalicəsi 
• Sonsuzluğun iynə ilə müalicəsi
• Sonsuzluğa qarşı mayalanma üsulu

Köməkçi reproduktiv üsullar: Köməkçi reproduktiv üsullarda, adətən in vitro gübrələmə (IVF), intrasitoplazmik sperma inyeksiyası (ICSI), yüksək mikroskopik böyütmə ilə seçilmiş sperma mikroinyeksiyası (IMSI) və Mikro TESE kimi tanınan In-Vitro Mayalanma (IVF).

Kişi sonsuzluğunun dərman müalicəsi

Dərman terapiyasının istifadə oluna biləcəyi yeganə vəziyyət əsasən hormonal pozğunluqlardır. Sperma istehsalına nəzarət edən hormonların azaldığı hallarda, bu hormonlar dəyişdirildikdə sperma istehsalı asanlıqla əldə edilə bilər.

Kişi sonsuzluğunun iynə ilə müalicəsi

Hormonal pozğunluğu olan insanlarda çatışmayan hormonları əvəz etmək üçün müalicə üsuludur. Dərmanla müalicə oluna bilən xəstə qruplarına tətbiq edilən bir üsuldur. Bu xəstələrdə problem dərman vasitəsi ilə asanlıqla aradan qaldırıla bilər. Müalicə prosesi 1-2 il çəkə biləcəyi üçün bu xəstələrin səbrli olması lazımdır.

Kişi sonsuzluğunun mayalanma ilə müalicəsi

Spermada sperma sayı 10 milyondan çox olarsa və morfoloji cəhətdən ciddi sperma qüsuru yoxdursa, mayalanma üsulu tətbiq oluna bilər. Kişidən alınan sperma təmizlənir və ölü hüceyrələr və zəhərli tullantılar çıxarılır. Hərəkətli, keyfiyyətli sperma sürəti artırılır və bu sperma xüsusi kateter vasitəsilə qadının uşaqlıq boynuna yeridilir. Sperma öz-özünə hərəkət edir və yumurtaya çatır. Bu üsulu tətbiq etmək üçün;

• Morfoloji cəhətdən normal, hərəkətli sperma olmalıdır
• Qadında heç bir maneə törədən faktorlar olmamalıdır
• Qadının yumurtlama və yumurta keyfiyyəti normal olmalıdır.

Sonsuzluq əməliyyatı kimi tanın Mikro TESE müalicəsi

Mikro TESE, eyakulyasiyasında sperma hüceyrəsi olmayan (obstruktiv olmayan azospermiya) xəstələrin xayalarından alınan toxumadan sperma çıxarılmasıdır. Mikro TESE ümumi anestezisiya altında həyata keçirilən əməliyyatdır. Xaya açılaraq sperma kanalları müşahidə edilir və genişlənmiş, dolu sperma kanalları görüntülənir və ondan sperma alınmağa çalışılır. Bu üsulla azospermik xəstələrin 40-60%-dən sperma əldə etmək olar.

Kişi sonsuzluğu haqqında tez-tez verilən suallar