Xaya ağrısı, xayalarda və ya qasıq bölgəsində hiss edilən narahatlıq olub ani və ya xroniki şəkildə ortaya çıxa bilər. Xaya burulması, epididimit, orşit, varikosele və qasıq yırtığı kimi müxtəlif səbəblərə bağlı olaraq inkişaf edə bilər.
Ani və şiddətli ağrılar təcili müdaxilə tələb edə bilərkən, uzun sürən ağrılar xroniki xəstəliklərlə əlaqəli ola bilər. Diaqnoz üçün fiziki müayinə, ultrasəs müayinəsi və laboratoriya testləri istifadə olunur. Müalicə prosesi, altda yatan səbəbə görə dəyişir və dərman, cərrahi və ya dəstəkləyici üsullar əhatə edə bilər.
Xaya ağrısı nədir?
Xaya ağrısı, xayalarda və ya ətrafındakı qasıq bölgəsində hiss edilən narahatlıq, həssaslıq və ya kəskin ağrı kimi təyin edilir. Yüngül bir sızıltı şəklində ola biləcəyi kimi, şiddətli və hərəkəti məhdudlaşdırıcı bir ağrı da ola bilər.
Tək və ya hər iki xayaya təsir edə bilər və ani başlaya biləcəyi kimi uzun müddət davam edən bir narahatlıq da ola bilər. Ağrının səbəbi sadə bir əzələ gərginliyi ola biləcəyi kimi, ciddi bir sağlamlıq probleminin əlaməti də ola bilər.
Kəskin və xroniki xaya ağrısı
Xaya ağrısı müddətinə və şiddətinə görə kəskin və xroniki olmaqla ikiyə ayrılır. Ani başlayan kəskin ağrı adətən ciddi bir problemin xəbərcisi olduğu halda, xroniki ağrı uzun müddət davam edən və zaman-zaman yüngülləşib şiddətlənən bir vəziyyət ola bilər.
Ağrının səbəbini müəyyən etmək və uyğun müalicəni tətbiq etmək üçün hər iki vəziyyətin də nəzərə alınması lazımdır.
- Kəskin xayalıq ağrısı, ani başlayan və qısa müddətdə şiddətlənən ağrıdır. Xayalıq burulması, orşit, epididimit və ya qasıq yırtığı kimi təcili müdaxilə tələb edən vəziyyətlər bu cür ağrılara səbəb ola bilər. Xüsusilə sağ xaya ağrısı və ya sol xaya ağrısı ani şəkildə meydana çıxırsa vaxt itirmədən həkimə müraciət edilməlidir.
- Xroniki xaya ağrısı, üç aydan uzun sürən, davamlı və ya fasilələrlə xayalıq ağrısı şəklində görülən narahatçılıqdır. Varikosele, sinir sıxılmaları və ya keçirilmiş infeksiyalar bu vəziyyətə yol aça bilər. Xüsusilə keçməyən sol xayalıq ağrısı, varikosele ilə əlaqəli ola bilər və uzun müddətli müalicə tələb edə bilər.
Uşaqlarda da xaya ağrısı görülə bilər və nəzərdən qaçırılmaması lazım olan bir vəziyyətdir. Uşaqlarda xaya ağrısı, travma, infeksiya və ya xayalıq burulması kimi səbəblərdən qaynaqlan bilər və təcili qiymətləndirmə tələb edir.
Xaya ağrısı niyə olur?
Xaya ağrısı, yüngül narahatçılıqdan şiddətli ağrıya qədər dəyişən bir spektrumda ortaya çıxa bilər. Ağrının səbəbi bəzən sadə bir əzələ gərginliyi ola bildiyi halda, bəzi hallarda təcili tibbi müdaxilə tələb edən ciddi bir xəstəliyin əlaməti ola bilər.
Travmalar, infeksiyalar, damar problemləri və sinir sıxılmaları kimi bir çox faktor xayalıq ağrısına yol aça bilər. Xüsusilə xaya burulması, qasıq yırtığı və varikosele kimi narahatçılıqlar erkən diaqnoz edilməzsə, qalıcı zərərlərə səbəb ola bilər.
Xayalıq ağrısının geniş yayılmış səbəbləri bunlardır:
- Yaralanma və travma,
- İnfeksiyalar (Epididimit və Orşit),
- Xaya burulması,
- Varikosele,
- Qasıq yırtığı,
- Böyrək daşları
Yaralanma və Travma
Xayalar bədənin xarici bölgəsində yerləşdiyi üçün zərbələrə qarşı olduqca həssasdır. İdman yaralanmaları, qəzalar və ya yanlış oturma pozisiyaları xayalara zərər verərək ağrıya yol aça bilər. Yüngül zərbələrdə ağrı qısa müddətdə keçsə də, şiddətli travmalarda daxili qanaxma və ya xaya toxumasında zədə yarana bilər. Xüsusilə uzun sürən və ya artan ağrı, təcili qiymətləndirmə tələb edir.
Travmaya bağlı xaya ağrısı adətən istirahət, soyuq kompres və ağrıkəsicilərlə nəzarət altına alına bilər. Lakin, göyərmə, şişkinlik və ya dözülməz ağrı kimi əlamətlər varsa, mütləq həkimə müraciət edilməlidir.
İnfeksiyalar
Xayalıq ağrısına səbəb olan infeksiyalar arasında ən geniş yayılmış olanlar epididimit və orşitdir. Bu infeksiyalar adətən bakteriyalar və ya viruslar səbəbindən inkişaf edir və müalicə edilməzsə ciddi problemlərə yol aça bilər.
- Epididimit: Epididimit, xayalığın arxasında yerləşən sperma kanallarının iltihabıdır. İnfeksiya adətən cinsi yolla yoluxan bakteriyalar və ya sidik yolu infeksiyalarından qaynaqlanır. Əlamətlər arasında şişkinlik, qızartı və xayalarda istilik hissi vardır. Müalicə edilməzsə xroniki ağrıya və sonsuzluğa səbəb ola bilər.
- Orşit: Orşit, xayaların iltihabıdır və adətən qızılca virusu kimi viral infeksiyalarla əlaqəlidir. Şiddətli ağrı, şişkinlik və qızdırma kimi əlamətlərlə özünü göstərir. Bakterial orşit hallarında antibiotik müalicəsi tətbiq edilərkən, viral orşit hallarında dəstəkləyici müalicə üstünlük təşkil edir.
Xaya burulması
Xayalıq burulması, xayalığın öz ətrafında dönərək qan axınını kəsməsi vəziyyətidir və təcili tibbi müdaxilə tələb edir. Bu vəziyyət xüsusilə yeniyetməlik dövründəki oğlanlarda geniş yayılmışdır və şiddətli xayalıq ağrısı ilə ani şəkildə ortaya çıxır. Ağrı ilə yanaşı şişkinlik, xayalığın yuxarı çəkilməsi və mədə bulanması kimi əlamətlər görülə bilər.
Xayalıq burulması tibbi bir təcili vəziyyətdir və vaxtında müdaxilə edilməzsə xayalığın itirilməsinə səbəb ola bilər. Adətən cərrahi müdaxilə ilə düzəldilir və gələcəkdə təkrarlanmasını önləmək üçün xayalar sabitlənə bilər.
Varikosel
Varikosel, xayalıq ətrafındakı toplardamarların genişlənməsi nəticəsində əmələ gələn bir damar xəstəliyidir. Adətən aydın bir əlamət verməsə də, uzun müddətdə xayalıq ağrısı və sonsuzluq problemlərinə yol aça bilər. Xüsusilə keçməyən sol xayalıq ağrısı, varikosel əlaməti ola bilər, çünki bu vəziyyət çox vaxt sol xayalıqda rast gəlinir.
Varikosele müalicəsində ağrını yüngülləşdirmək üçün dəstəkləyici alt paltarları və ağrıkəsicilər tövsiyə edilə bilər. Şiddətli hallarda cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.
Qasıq yırtığı
Qasıq yırtığı, bağırsaqların qasıq bölgəsindən çölə çıxması nəticəsində əmələ gələn bir vəziyyətdir və xayalarda təzyiqə səbəb olaraq ağrıya yol açır. Bu vəziyyətdə xüsusilə qasıq bölgəsində şişkinlik hiss edilə bilər və ağrı fiziki aktivitələrlə arta bilər.
Qasıq yırtığının qəti müalicəsi cərrahiyyədir. Yırtıq kiçikdirsə və ağrı vermirsə müşahidə tövsiyə edilə bilər, lakin böyük və ya ağrılı yırtıqların əməliyyatla düzəldilməsi lazımdır.
Böyrək Daşları
Böyrək daşları, böyrəkdən sidik yoluna düşərək şiddətli qasıq və xayalıq ağrısına səbəb ola bilər. Daşın ölçüsündən asılı olaraq ağrı yüngül və ya çox şiddətli ola bilər və tez-tez bel bölgəsinə də yayılır.
Bu vəziyyət xayalıq ağrısının birbaşa xayalıqdan qaynaqlanmadığı, ancaq dolayı yolla hiss edildiyi mənasına gəlir.
Böyrək daşlarının müalicəsi daşın böyüklüyünə və yerinə görə dəyişir. Kiçik daşlar bol su içərək və dərmanlar ilə özbaşına düşə bilərkən, böyük daşlar cərrahi metodlarla çıxarıla bilər.
Xaya ağrısı əlamətləri
Xayalıq ağrısı, tək başına bir əlamət ola biləcəyi kimi, altda yatan səbəbə bağlı olaraq fərqli simptomlarla birlikdə görülə bilər. Ağrının müddəti, şiddəti və müşayiət edən əlamətlər, xəstəliyin mənbəyi haqqında vacib ipucları verir.
Xüsusilə ani başlayan şiddətli ağrılar, təcili tibbi müdaxilə tələb edən ciddi vəziyyətlərin xəbərcisi ola bilər. Uzun müddət keçməyən və ya təkrarlanan ağrılar isə xroniki xəstəliklərlə əlaqələndirilə bilər.
Xayalıq ağrısının əlamətləri bunlardır:
- Kəskin, batıcı və ya küt ağrı (ani və ya zamanla artan),
- Xayalarda şişkinlik və ya həssaslıq,
- Qasıq bölgəsinə yayılan ağrı,
- Xayalarda istilik artımı və ya qızartı,
- Ürəkbulanma, qusma və ya qızdırma,
- Xayalığın normadan yuxarıda durması,
- Sidik ifraz edərkən yanma və ya tez-tez sidiyə getmə,
- Xayalarda dolğunluq hissi və ya ağırlıq,
- Fiziki aktivitə ilə artan ağrı.
Xaya ağrısı diaqnozu necə qoyulur?
Xayalıq ağrısının səbəbini müəyyən etmək üçün həkim əvvəlcə xəstənin tibbi tarixçəsini dinləyir. Ağrının müddəti, şiddəti, müşayiət edən əlamətlər və travma tarixçəsi kimi faktorlar qiymətləndirilir. Sonra fiziki müayinə ilə xayalarda şişkinlik, həssaslıq, rəng dəyişikliyi və anormal kütlələr olub-olmadığı yoxlanılır.
Görüntüləmə və laboratoriya testləri diaqnoz prosesində mühüm rol oynayır. Xayalıq burulması, varikosele və ya epididimit kimi vəziyyətləri qiymətləndirmək üçün ultrasəs müayinəsi istifadə olunur. Doppler ultrasəs, xüsusilə xayalara qan axınını göstərərək burulma diaqnozunda kritik bir üsuldur. İnfeksiya şübhəsi varsa, qan testləri və sidik analizi ilə iltihab və ya bakterial infeksiya olub-olmadığı araşdırılır. Sidik kulturu, spesifik mikroorqanizmləri aşkar etmək üçün aparıla bilər. Nadir hallarda, sinir sıxılmaları və ya xroniki xayalıq ağrısının səbəblərini müəyyən etmək üçün maqnit rezonans görüntüləmə (MRT) istifadə edilə bilər.
Xayalıq ağrısı müalicə üsulları nələrdir?
Xayalıq ağrısı müalicəsi, altda yatan səbəbə bağlı olaraq dəyişir. Yüngül ağrılar istirahət, soyuq kompres və ağrıkəsicilər ilə nəzarət altına alına bilərkən, infeksiyalar antibiotik müalicəsi tələb edə bilər. Epididimit və orşit kimi xəstəliklərdə istirahət və dərman müalicəsi tətbiq edilərkən, xayalıq burulması kimi təcili vəziyyətlərdə cərrahi müdaxilə zəruridir. Varikosele və qasıq yırtığı hallarında isə şikayətlərə görə cərrahi seçimlər qiymətləndirilir. Fasilələrlə xayalıq ağrısı yaşayan xəstələrdə fiziki terapiya və ya həyat tərzi dəyişiklikləri tövsiyə edilə bilər. Xüsusilə keçməyən və ya şiddətlənən xayalıq ağrılarında bir uroloqa müraciət edilməlidir.
Xayalıq ağrısı necə önlənir?
Xayalıq ağrısını tamamilə əngəlləmək hər zaman mümkün olmasa da, bəzi tədbirlərlə riskləri minimum səviyyəyə endirmək mümkündür. Xüsusilə yaralanmalar, infeksiyalar və qan dövranı pozğunluqları kimi geniş yayılmış səbəblərə qarşı diqqətli olmaq xayalıq sağlamlığını qorumağa kömək edə bilər. Müntəzəm yoxlamalar və sağlam həyat vərdişləri ilə xayalıq ağrısını önləmək böyük ölçüdə mümkündür.
Xayalıq ağrısını önləmək üçün alına biləcək tədbirlər bunlardır:
- Xayaları zərbələrdən qoruyun.
- Gigiyenaya diqqət edin.
- Təhlükəsiz cinsi əlaqə yaşayın.
- Ağır qaldırmaqdan çəkinin.
- Müntəzəm sağlamlıq yoxlamaları etdirin.
- Rahat və dəstəkləyici alt paltarları geyinin.
Xayalıq Ağrısı Haqqında Tez-tez Soruşulan Suallar
Xayalıq Ağrısı Niyə Olur?
Xayalıq ağrısı, infeksiyalar, travmalar, damar xəstəlikləri və ya sinir sıxılmaları kimi bir çox səbəbdən qaynaqlan bilər. Epididimit, orşit, xayalıq burulması, varikosele və qasıq yırtığı xayalıq ağrısına yol açan geniş yayılmış xəstəliklərdir. Ağrının şiddəti və müddəti, altda yatan səbəbə bağlı olaraq dəyişir.
Sağ Xayalıq Ağrısı Ciddi Bir Vəziyyətin Əlaməti Ola Bilərmi?
Sağ xayalıq ağrısı, yüngül bir əzələ gərginliyindən xayalıq burulmasına qədər dəyişən fərqli səbəblərdən qaynaqlan bilər. Ani və şiddətli ağrılar, xayalığın qan axınını kəsə biləcək burulma kimi təcili vəziyyətlərə işarə edə bilər. Əgər ağrı uzun müddətdir davam edirsə və ya getdikcə şiddətlənirsə, bir uroloqa müraciət edilməlidir.
Keçməyən Sol Xayalıq Ağrısı Hansı Xəstəliklərə İşarə Edir?
Keçməyən sol xayalıq ağrısı, adətən varikosele ilə əlaqəlidir və xayalıq damarlarında genişlənməyə bağlı olaraq ortaya çıxa bilər. Bundan əlavə, xroniki infeksiyalar və ya sinir sıxılmaları da uzun müddətli sol xayalıq ağrısına səbəb ola bilər. Ağrı ilə birlikdə şişkinlik, qızartı və ya həssaslıq varsa, mütləq həkim nəzarəti lazımdır.
Uşaqlarda Xayalıq Ağrısı Təhlükəlidirmi?
Uşaqlarda xayalıq ağrısı, xayalıq burulması kimi təcili müdaxilə tələb edən ciddi vəziyyətlərin əlaməti ola bilər. Uşaqlarda görülən hər xayalıq ağrısı, xüsusilə ani və şiddətlidirsə, vaxt itirmədən bir həkimə qiymətləndirilməlidir. Erkən diaqnoz edilməzsə xayalıq itkisinə yol açacaq vəziyyətlər inkişaf edə bilər.
Xayalıq ağrısını yüngülləşdirmək üçün nə edilə bilər?
Yüngül xayalıq ağrıları üçün istirahət etmək, soyuq kompres tətbiq etmək və dəstəkləyici alt paltarları geymək ağrını azalda bilər. İnfeksiya mənşəli ağrılar üçün həkim nəzarətində antibiotik müalicəsi tətbiq edilə bilər. Şiddətli və ya uzun sürən xayalıq ağrılarında, altda yatan səbəbi müəyyən etmək üçün mütləq bir mütəxəssisə müraciət edilməlidir.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
