Sidik kisəsi disfunksiyası, sidik kisəsinin sidiyi sağlam şəkildə saxlama və boşaltma funksiyasını yerinə yetirə bilməməsi ilə ortaya çıxan geniş yayılmış sağlamlıq problemidir.
Əzələ quruluşundakı zəiflik, sinir ötürücülük pozğunluqları və ya anatomik dəyişikliklər bu vəziyyətə səbəb ola bilər. Sidik kisəsi disfunksiyası həm qadınlarda, həm də kişilərdə həyat keyfiyyətini ciddi şəkildə təsir edən vəziyyətdir.
Sidik kisəsi disfunksiyası müalicə edilə bilən vəziyyətdir. Gecikmədən uroloq həkimə müraciət etmək, uyğun diaqnoz və müalicə ilə həyat keyfiyyətinin artırılmasına kömək edir. Şəxsə xüsusi yanaşma və multidissiplinar müalicə üsulları ilə sidik kisəsi nəzarəti yenidən qazanıla bilər.
Sidik kisəsi disfunksiyasının əlamətləri
Sidik kisəsi disfunksiyası şəxsin sidik çıxarma vərdişlərində aydın dəyişikliklərə səbəb olur. Bu əlamətlər həm saxlama, həm də boşaltma mərhələsini təsir edə bilər. Gündəlik həyatı təsir edən bu şikayətlər zamanla daha da arta bilər.
Aşağıda ən tez-tez rastlanan əlamətlər izah edilmişdir:
Tez-tez sidik çıxarma: Normal olaraq gündə 4-7 dəfə sidik çıxarmaq gözlənildiyi halda, sidik kisəsi disfunksiyası olan şəxslər gündə 8 və ya daha çox sidik çıxarma ehtiyacı hiss edirlər.
Gecələr sidik üçün qalxma (nokturiya): Yuxunun bölünməsinə səbəb olan gecələr sidik üçün qalxma vəziyyəti həm yuxu keyfiyyətini, həm də ümumi həyat keyfiyyətini mənfi təsir edir.
Qəflətən gələn sidik çıxarma istəyi (təcili): Tualetə çatmama qorxusu ilə birgə inkişaf edən ani sidik çıxarma istəyi sosial həyat və iş performansını təsir edə bilər.
Sidik qaçırma: Xüsusilə gülmə, öskürək, asqırma kimi hallarda və ya təcili anlarda nəzarətsiz sidik sızması görülə bilər.
Sidiyi başlatmaqda çətinlik: Tualetdə oturduqda sidiyin başlaması gecikə bilər, bu vəziyyət sidik çıxarma müddətini uzada bilər.
Zəif və ya kəsintili sidik axını: Sidik kəsik-kəsik gəlir və ya zəif axınla çıxır, bu vəziyyət sidik kisəsinin tam boşalmadığı hissi ilə birgə görülə bilər.
Sidik kisəsində tam boşalmama hissi: Prosedur başa çatdıqdan sonra belə sidik kisəsində sidik qalmış kimi his davam edir, bu da yenidən tualetə getmə ehtiyacını artırır.
Bu əlamətlər tək başına və ya birgə görülə bilər. Şiddəti şəxsdən şəxsə dəyişir və erkən dövrdə müalicə edilməzsə həyat keyfiyyətini ciddi dərəcədə aşağı sala bilər.
Sidik kisəsi disfunksiya səbəbləri
Sidik kisəsi disfunksiyasının ortaya çıxmasında birdən çox amil rol oynaya bilər. Bu səbəblər adətən sidik kisəsinin sinir nəzarətini pozan və ya struktur bütövlüyünü təsir edən vəziyyətlərdən qaynaqlanır.
Ən tez-tez rastlanan səbəblər bunlardır:
Nevroloji xəstəliklər: Parkinson xəstəliyi, multipl skleroz (MS), onurğa beyni yaralanmaları kimi sinir sistemini təsir edən vəziyyətlər sidik kisəsinin dolma və boşalma proseslərini nəzarət edən sinirləri mənfi təsir edə bilər.
Yaş: Qocalma prosesi ilə birgə sidik kisəsi əzələləri zəifləyə bilər və sinir ötürücülüyü yavaşlaya bilər. Bu vəziyyət sidik nəzarətinin pozulmasına və sidiyin tam boşaldılmamasına səbəb ola bilər.
Hormonal dəyişikliklər: Xüsusilə menopozdan sonra qadınlarda estrogen səviyyəsinin düşməsi sidik kisəsi və ətrafındakı toxumaların zəifləməsinə səbəb olaraq disfunksiyaya yol aça bilər.
Prostat xəstəlikləri: Kişilərdə xeyirxah prostat böyüməsi (BPH) və ya prostat xərçəngi səbəbindən edilən əməliyyatlar sidik axınını məhdudlaşdıra bilər və sidik kisəsi funksiyalarını poza bilər.
Sidik kisəsi infeksiyaları və interstisial sistit: Təkrarlanan sidik yolu infeksiyaları və xroniki sidik kisəsi iltihabları (interstisial sistit) sidik kisəsinin həssaslığını artıraraq funksiya itkisinə səbəb ola bilər.
Stress və həyat tərzi amilləri: Xroniki stress çanaq əzələlərini və sidik kisəsi büzülmələrini təsir edərək həm boşaltma, həm də tutma funksiyalarını poza bilər. Bundan əlavə pis qidalanma, qeyri-kafi maye qəbulu və hərəkətsizlik kimi həyat tərzi unsurları da bu vəziyyəti tetikləyə bilər.
Sidik kisəsi disfunksiyasına səbəb olan amillər adətən birgə olur və buna görə xəstələrin əhatəli şəkildə qiymətləndirilməsi vacibdir.
Diaqnoz üsulları
Sidik kisəsi disfunksiyası diaqnozu adətən xəstənin şikayətləri və fiziki müayinə ilə başlayır. Lakin irəli qiymətləndirmələr tələb oluna bilər:
- Sidik təhlili və kultura
- Ultrason ilə sidik kisəsi divar qalınlığı və rezidual sidik ölçümü
- Urodinamik testlər
- Sistoskopiya
- Lazım gələrsə MR və ya BT
Sidik kisəsi disfunksiyası müalicə seçimləri
Müalicə şəxsə xüsusi olaraq planlaşdırılmalıdır. Tətbiq edilə bilən üsullar:
1- Dərman Müalicəsi
- Antikolinerjiklər
- Beta-3 aqonistləri
- Estrogen tərkibli lokal müalicələr (qadınlarda)
2- Fiziki Müalicə və Məşqlər
- Çanaq dibi əzələlərini gücləndirilməsinə yönəlik Kegel məşqləri
- Sidik kisəsi tərbiyəsi və davranışsal müalicələr
- Sidik gündəliyi tutmaq
3- Botoks Tətbiqləri
- Həddindən artıq aktiv sidik kisəsində sidik kisəsi divarına botulinum toksini inyeksiyası
4- Sinir Stimulasiyası Üsulları
- Sakral sinir stimulasiyası
- Tibial sinir stimulasiyası
5- Cərrahi Müdaxilələr
- Sidik kisəsi boynu əməliyyatları
- Prostatla əlaqəli vəziyyətlərdə TUR-P və ya PUL kimi prosedurlar
Sidik kisəsi reabilitasiyası
Sidik kisəsi tərbiyəsi, çanaq əzələ müalicəsi və davranışsal müdaxilələrin birləşməsi ilə edilən reabilitasiya proqramları yüngül və orta şiddətli sidik kisəsi disfunksiyası hallarında olduqca təsirlidir.
Qidalanma və həyat tərzi tövsiyələri
- Ədviyyatlı qidalar, kofein və turş içkilərdən qaçınmaq
- Yetərli maye qəbuluna diqqət etmək (susuzluq deyil, həddindən artıq istehlak da zərərli ola bilər)
- Siqaret istifadəsindən qaçınmaq
- Sağlam çəkini qorumaq
Psikoloji və sosial təsirlər
Sidik kisəsi disfunksiyası şəxslərin özünə etimadını azalda bilər, sosial həyatdan geri çəkilməsinə səbəb ola bilər və narahatlıq/depressiya riskini artıra bilər. Buna görə psikoloji dəstək də müalicə prosesinin bir hissəsi olmalıdır.
Uşaqlarda sidik kisəsi disfunksiyası
Uşaqlarda görülən sidik kisəsi disfunksiyası adətən enuresis (gecə və ya gündüz sidik qaçırma) şəklində görülür. Bu vəziyyətdə sidik kisəsi tərbiyəsi, davranış müalicələri və bəzi hallarda dərman müalicələri faydalı ola bilər.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
