Zərbə dalğa terapiyası (ESWT) (aşağı intensivlikli şok dalğa terapiyası) cinsi zəiflik problemi olan xəstələrin müalicəsində 10 ildən artıqdır ki, istifadə olunur. Bu qeyri-invaziv müalicə üsuludur. Uyğun xəstələrə tətbiq olunduqda 60-80% uğurlu nəticə əldə edildiyi bildirilir. Yüngül və orta dərəcədə erektil disfunksiya olan xəstələrdə daha effektivdir.
Ereksiya problemi nə deməkdir?
Erektil disfunksiya (ED, erektil disfunksiya,, impotensiya) normal əlaqə üçün kifayət qədər ereksiya meydana gətirə bilməmək və ya cinsi əlaqə zamanı ereksiyanı qoruyub saxlaya bilməmək deməkdir. Erektil funksiyalar yaşla azalır. Erektil disfunksiya şəkərli diabet, piylənmə, yüksək xolesterin, yüksək qan təzyiqi (hipertoniya) kimi bəzi sistematik xəstəliklərdə tez-tez rast gəlinir.
ESWT nə deməkdir?
ESWT (Low Intensity Shock Wave terapiya) sərtləşmə problemi olan xəstələrdə xüsusi qapaq ilə cinsiyyət orqanının müxtəlif hissələrinə aşağı intensivlikli şok dalğalarının tətbiqi prosesidir. Bunun üçün hazırlanmış xüsusi qurğular var.
Zərbə dalğa terapiyası (ESWT) necə tətbiq olunur?
Xəstə uzanmış vəziyyətdə olarkən xüsusi qapaq ilə aşağı intensivlikli şok dalğaları penisin kök və bədən hissələrinə çatdırılır. Orta hesabla 300 atış həm penisin kök hissələrinə, həm də penisin şaftına təxminən 5 dəfə vurulur. Adətən həftədə bir və ya iki dəfə tətbiq olunur.
Zərbə dalğa terapiyası ESWT hansı hallarda/kimlər üçün edilmir?
ESWT aşağıdakı hallarda aparılmamalıdır:
• Tətbiq sahəsində açıq yara varsa (penis, cinsiyyət sahəsi)
• Penis protezi varsa
ESWT-nin fəsadları hansılardır?
ESWT keçirən xəstələrdə çox nadir hallarda müşahidə olunan problemlər aşağıdakılardır:
• Çox yüngül ağrı, qıdıqlanma hissi
• Dəridə göyərmə, qızartı
Zərbə dalğa (ESWT) müalicəsi ağrılıdırmı?
ESWT müalicəsi ağrılı bir prosedur deyil. Tətbiq zamanı xəstələr ağrı hiss etmirlər. Tətbiq üçün heç bir anesteziyaya ehtiyac yoxdur. Xəstələr üçün lokal anesteziyaya da ehtiyac yoxdur. Heç ağrı kəsicilərə də ehtiyac olmur. Bir sözlə, ESWT ağrısız bir prosedurdur.
Zərbə dalğa ESWT neçə seans tətbiq olunur?
ESWT tətbiqi üçün müxtəlif protokollar var. Əsasən həftədə iki dəfə tətbiq olunur. Ən azı 6 seans tətbiq olunur. Hər seans orta hesabla təxminən 10-15 dəqiqə çəkir.
Zərbə dalğa müalicəsini kim həyata keçirməlidir?
ESWT keçirəcək xəstələr ekspert Uroloq tərəfindən qiymətləndirilməlidir. Cinsiz zəiflik problemi olan hər xəstəyə tətbiq oluna bilər, lakin hər xəstə nəticə vermir. Bu baxımdan düzgün göstərici çox vacibdir. ESWT müalicəsi yüngül və orta dərəcədə ereksiya problemləri olan xəstələr qrupunda daha çox təsirli olur. Şiddətli erektil disfunksiya olanlarda o qədər də təsirli deyil və ya çox az təsirlidir.
ESWT müalicəsindən əvvəl müayinə lazımdırmı?
ESWT müalicəsi erektil disfunksiya üçün müalicədir. Bu baxımdan həmin xəstələrdən erektil disfunksiyanın səbəbini müəyyən etmək üçün müayinələr istənilməli, problemlər varsa, onlara qarşı müalicələr aparılmalıdır.
ESWT-nin effektivliyini artırmaq üçün nə etmək lazımdır?
Yüngül və orta dərəcədə ereksiya problemi olanlar üçün təsirlidir. Bu dəstəkləyici müalicənin bir növüdür. Bu xəstələrin ESWT-dən daha çox faydalanması üçün aşağıdakı məqamlar nəzərə alınmalıdır:
• Sağlam, balanslaşdırılmış pəhriz
• Stresssiz həyat
• Daimi idman proqramı, aktiv həyat
• Alkoqol və siqaretdən imtina
• Obezit xəstələrin ideal çəkilərinə çatması
• Xolesterola nəzrət
• Təzyiq problemi olanlar müalicə almalıdır
• Testosteron hormonu aşağıdırsa (hipoqonadizm) müalicə edilməlidir
Zərbə dalğa terapiyasının effektivlik dərəcəsi nədir?
Zərbə dalğası terapiyasının effektivliyi hər xəstədə eyni olmur. Onun effektivliyi xəstədən xəstəyə dəyişə bilər. Düzgün göstəriş verilməsə, heç bir effekt əldə edilə bilməz.
ESWT necə işləyir?
ESWT müalicəsinin molekulyar səviyyədə necə işlədiyini göstərən eksperimental tədqiqatlar var. ESWT müalicəsi penisdə aşağıdakı dəyişiklikləri etməklə təsirli olur:
- Neovaskulyarizasiyanı artırır (penisdə yeni qan damarlarının əmələ gəlməsi baş verir)
- Endotel hüceyrələrində differensiallaşma və proliferasiya baş verir
- Penisdə azot oksidi (NO) istehsalını artırır. (NO: ereksiyada iştirak edən mühüm molekuldur).
- Sərbəst radikal əmələ gəlməsini azaldır (oksidləşdirici stress)
- Toxumaların bərpasını təmin edir
- Kök hüceyrənin aktivləşdirilməsi
- Fibrozun qarşısını alır
- İltihabı azaldır
- Penil damar endotel böyümə faktorunun (VEGF) ifrazını artırır.
- Apoptozun qarşısını alır
- Aksonal regenerasiyanı təmin edir (sinir zədələnməsinin qarşısını alır və sağaldır)
ESWT müalicəsi öz təsirini nə vaxt göstərir?
Xəstənin yaşı, həyat tərzi, kök və ya fit olması, qan təzyiqinin vəziyyəti və erektil disfunksiya dərəcəsi bu baxımdan çox önəmlidir. Adətən təsiri bir neçə həftədən sonra başlayır. Bununla belə, maksimum fayda əldə etmək bir neçə ay çəkə bilər.
ESWT effekti qalıcıdırmı?
Bu mövzuda yanlış təsəvvürlərdən biri də ESWT müalicəsinin “daimi müalicə” olması fikridir. Bu səhvdir. Bu müalicə üsulu uyğun xəstələrdə effektivdir. Bu effektivliyi kombinə edilmiş müalicələr və həyat tərzi dəyişiklikləri ilə artırmaq olar. ESWT müalicəsi zamanla təkrarlanmalıdır.
ESWT penis ölçüsünə təsir edirmi?
Zərbə dalğa terapiyası penis ölçüsünü artırmaq üçün istifadə edilən müalicə üsulu deyil. Elmi araşdırmalarda ESWT tətbiqi ilə penisin daxili strukturunda yenilənmə və dəyişikliklərin olduğu, yeni qan damarlarının əmələ gəlməsinin artdığı və nəticədə penis qalınlığının artdığı bildirilmişdir. Bu dəyişikliklər penis diametrində makroskopik olaraq görünən və ciddi dəyişikliyə səbəb olmur.
ESWT penis qalınlaşdırma/böyütmə əməliyyatı keçirmiş şəxslərə edilə bilərmi?
Bu mövzuda ədəbiyyatda heç bir araşdırma yoxdur. Penisin uzadılması əməliyyatlarında cinsiyyət orqanının asma bağı qismən kəsilir və lazım olanda qasıq nahiyəsindəki piylər çıxarılır. Penis şaftında heç bir əməliyyat edilmədiyi üçün penis uzatma əməliyyatlarında zərurət yarandıqda ESWT aparılmasına heç bir maneə yoxdur.
ESWT sonrakı dövrlərdə təkrarlana bilərmi?
ESWT sonrakı dövrlərdə təkrarlana bilər. Bəzi tədqiqatlar effektivliyin 2-3 il davam edə biləcəyini bildirmişdir.
Testosteron çatışmazlığı və ESWT müalicəsi
Testosteron çatışmazlığı (hipoqonadizm) olan xəstələrdə erektil disfunksiyanın müalicəsində ESWT-nin effektivliyinə dair heç bir araşdırma yoxdur. Testosteron ereksiya və libidoya əhəmiyyətli təsir göstərən bir hormondur. Bu səbəblə ESWT müalicəsi görəcək ereksiya problemi olan xəstələrdə testosteron səviyyəsi əvvəlcədən yoxlanılmalı və çatışmazlıq olduqda müalicə aparılmalıdır.
Diabetli xəstələrdə ESWT-nin istifadəsi
Ədəbiyyatda diabet səbəbiylə ereksiya problemlərinin müalicəsində ESWT müalicəsinin istifadəsi ilə bağlı çoxlu araşdırmalar var. Bu tədqiqatlar ESWT-nin diabet xəstələrində təsirli olduğunu bildirdi.
Yüksək qan təzyiqi və ESWT istifadəsi
Yüksək qan təzyiqi (hepertenziya) ereksiya problemlərinə səbəb olan mühüm xəstəliklərdən biridir. ESWT müalicəsinin hipertansiyonlu xəstələrdə erektil disfunksiyanın müalicəsində təsirli olduğunu göstərən eksperimental və klinik tədqiqatlar mövcuddur.
Obezit xəstələrdə ESWT-nin istifadəsi
Ereksiya problemlərinə səbəb olan xəstəliklərdən biri də piylənmədir. Piylənmə zamanı obezit xəstələrdə erektil disfunksiya aşağıdakı şərtlərə görə inkişaf edir:
- Penisin hamar əzələlərində atrofiya (reqressiya).
- Penis kapilyarlarının zədələnməsi (endotel hüceyrələri)
- Penisdə yağ hüceyrələrinin yığılması
- Sərbəst radikalların artması (oksidləşdirici stress)
- NO istehsalında pozğunluq
Həm insan, həm də laboratoriya tədqiqatlarında ESWT müalicəsinin obezit xəstələrdə ereksiya problemlərinin müalicəsində müsbət nəticələr verdiyi bildirilmişdir.
Polikistik böyrək xəstələrində ESWT-nin istifadəsi
Polikistik böyrək xəstəliyi hipertoniyaya səbəb olan ailə xəstəliyidir. Bu xəstələrdə yüksək təzyiqə görə erektil disfunksiya müşahidə olunur. Polikistik xəstələrdə ESWT-nin istifadəsi ilə bağlı ədəbiyyatda heç bir araşdırma yoxdur. Bu qrup xəstələrimizdə ESWT müalicəsi nəticəsində müsbət nəticələr əldə edirik.
Siqaret/alkoqol istifadəsi və zərbə dalğa terapiyası (ESWT)
Siqaret çəkmək erektil disfunksiyaya səbəb olan mühüm amillərdən biridir. Siqaretlə əlaqəli ED-dən əziyyət çəkən xəstələr də daxil olmaqla 425 xəstənin iştirak etdiyi bir araşdırmada ESWT-nin təsirli bir müalicə olduğu aşkar edilmişdir.
ESWT və PDE5i qrup dərmanları eyni vaxtda istifadə edilə bilərmi?
PDE5i qrupunun dərmanları ED-nin müalicəsində geniş istifadə olunur. Bəzi xəstələrin bu dərmanlara reaksiya vermədiyi məlumdur. PDE5i qrup dərmanlarına cavab verməyən xəstələrin də ESWT müalicəsi ilə yaxşılaşdığını göstərən tədqiqatlar var.
ESWT xəstələri penil inyeksiya ala bilərmi?
Penile inyeksiya cinsi zəiflik problemi olan xəstələr üçün istifadə etdiyimiz müalicə üsullarından biridir. ESWT keçirmiş xəstələrə penil inyeksiya terapiyasının tətbiqinin heç bir zərəri yoxdur. Eyni zamanda etməmək daha yaxşıdır. Bu yolla hematoma əmələ gəlməsinin qarşısı alınır.
ESWT ilə birlikdə əlavə/vitamin terapiyası effektivdirmi?
Vitaminlər ereksiya mexanizmində mühüm rol oynayır. Xüsusilə B12, D vitamini və K2 vitamini kimi vitaminlər ereksiya üçün vacibdir. Vitaminlər dəstəkləyici məqsədlər üçün istifadə olunur. ESWT müalicəsi alan xəstələrdə vitaminlərin birlikdə qəbulunun heç bir zərəri yoxdur. Əksinə, daha da təsirli ola bilər.
PDE5i qrup dərmanlarına cavab yoxdursa, ESWT effektiv olacaqmı?
Ədəbiyyatda PDE5i qrupunun dərmanlarına yaxşı reaksiya verməyən erektil disfunksiyadan əziyyət çəkən xəstələrin ESWT ilə uğurla müalicə olunduğu barədə məlumatlar var.
Vakuum cihazı və ESWT birlikdə istifadə edilə bilərmi?
Ereksiya müalicəsində istifadə etdiyimiz müalicə üsullarından biri də vakuum tətbiqidir. EWST tətbiqi vakuum terapiyasına mənfi təsir göstərmir. Ədəbiyyatda PDE5i qrup dərmanlarına cavab verməyən xəstələrin ESWT və kombinə edilmiş vakuum tətbiqinə daha yaxşı cavab verdiyi bildirilmişdir.
PRP və ESWT eyni vaxtda istifadə edilə bilərmi?
PRP (trombositlə zəngin plazma) bir çox sahədə olduğu kimi erektil disfunksiya müalicəsində də istifadə olunur. Hələ eksperimental mərhələdədir. ESWT və PRP müalicəsi eyni vaxtda edilə bilər. Heç bir əks göstəriş yoxdur.
Kök hüceyrə terapiyası və ESWT birlikdə istifadə edilə bilərmi?
Ereksiya problemi olan xəstələrin müalicəsində kök hüceyrə tətbiqi ilə bağlı çoxlu araşdırmalar var. İnsan tədqiqatlarından əldə edilən nəticələr ümidvericidir. ESWT ilə birlikdə kök hüceyrələr penisə yeridildikdə kök hüceyrə müalicəsinin effektivliyinin daha çox olacağı bildirildi.
Diabetin səbəb olduğu penis zədəsi ESWT ilə düzəldilə bilərmi?
Şəkərli diabet (DM, diabetes mellitus) erektil disfunksiyanın mühüm səbəblərindən biridir. SEWT müalicəsi ədəbiyyatda diabet və ED problemləri olan xəstələr üçün tövsiyə olunur.
ESWT venoz çatışmazlığın müalicəsində effektivdirmi?
Şiddətli venoz çatışmazlıq hallarında ESWT effektiv olmaya bilər. Bu mövzuda heç bir elmi araşdırma yoxdur. Müşahidə edilmişdir ki, yüngül və orta dərəcəli ED-dən əziyyət çəkən xəstələrimiz arasında ESWT və PDE5i kombinasiyası ilə yaxşılaşma var.
ESWT yaşlı xəstələrdə effektivdirmi?
Yaşlı kişilərdə ESWT-nin istifadəsi haqqında ədəbiyyatda çox məlumat yoxdur. Təcrübəmizə görə, ESWT düzgün seçilmiş və ciddi sistem problemləri olmayan insanlarda effektiv müalicə üsuludur. Ancaq yaşlılarda effektivlik daha az olur.
Penis reabilitasiyasında ESWT-nin yeri?
Prostat xərçəngi, sidik kisəsi xərçəngi və düz bağırsağın xərçəngi üçün radikal cərrahiyyə əməliyyatı keçirən xəstələrdə ereksiyaya cavabdeh olan sinir və damar strukturları zədələnə bilər və nəticədə ereksiya problemləri yarana bilər. Penis reabilitasiyasının məqsədi bu prosedurlar zamanı meydana gələn zədələrə görə penis funksiyasının itirilməsinin qarşısını almaqdır. Bunun üçün müxtəlif üsullar var. Bunlardan biri ESWT metodudur.
Radikal prostatektomiya əməliyyatından sonra ESWT-nin istifadəsi effektivdirmi?
Erektil disfunksiya kişilərdə sinir qoruyan radikal prostat əməliyyatından (açıq, laparoskopik, robotik) sonra baş verir. Bu xəstələrdə əməliyyatdan sonra ereksiyanı saxlamaq üçün müxtəlif müalicə üsulları tətbiq edilir. Bunlardan biri penis üçün ESWT tətbiqidir.
Radikal prostatektomiyadan əvvəl ESWT effektivdirmi?
ESWT tətbiqi ümumiyyətlə radikal prostatektomiyalı xəstələrdə penis reabilitasiyası üçün əməliyyatdan sonra həyata keçirilir. Son tədqiqatlar radikal prostatektomiya əməliyyatından 2 həftə əvvəl ESWT-yə başlayan və əməliyyatdan sonra davam edən xəstələrdə nəticələrin daha uğurlu olduğunu bildirmişdir.
ESWT radikal sistektomiyalı xəstələrdə effektivdirmi?
Sidik kisəsi xərçəngi olan xəstələrdə uyğun hallarda sinir qoruyan radikal sistektomiya aparılır. Bu xəstələrdə əməliyyatdan sonra da erektil disfunksiya yarana bilər. Əməliyyatdan sonra bu xəstələrə tətbiq edilən penis ESWT ilə ereksiyada 16% yaxşılaşma olduğu bildirildi.
ESWT müalicəsi sperma və testislərə təsir edirmi?
Zərbə dalğa terapiyası birbaşa penisə tətbiq olunur. Xayalara tətbiq edilmədiyi üçün sperma üzərində heç bir müsbət və ya mənfi təsiri yoxdur.
ESWT müalicəsi erkən boşalmada təsirlidirmi?
Tibbi ədəbiyyatda erkən boşalmada effektivliyi ilə bağlı heç bir elmi araşdırma yoxdur. ESWT tətbiqi birbaşa boşalma ilə əlaqəli bir müalicə üsulu deyil.
ESWT metabolik sindromdan qaynaqlanan ereksiya problemlərinin müalicəsində effektivdirmi?
Metabolik sindrom tək bir xəstəlik deyil, birdən çox klinik vəziyyətin meydana gəldiyi bir fenomendir. Hipertoniya, piylənmə (artan bel ətrafı), yüksək qan şəkəri, yüksək trigliseridlər və aşağı HDL xolesterol metabolik sindromun diaqnozu üçün istifadə olunan parametrlərdir. Əgər bunlardan ən azı 3-ü varsa, deməli bu adamda metabolik sindrom var. Erektil disfunksiya bu parametrlərin hər biri ilə əlaqələndirilir. Bunlardan hətta birinin olması ereksiyaya mənfi təsir göstərir.
ESWT psixoloji erektil disfunksiyanın müalicəsində effektivdirmi?
Psixoloji ereksiya problemləri olan xəstələrdə ESWT-nin istifadəsi haqqında ədəbiyyatda məlumat yoxdur. Bu mövzu haqqında nəsə demək üçün yaxşı planlaşdırılmış araşdırmalara ehtiyac var. Bu xəstələrdə ən təsirli müalicə səbəbi aradan qaldırmaqdır.
Ürək-damar xəstəlikləri səbəbiylə ED olan xəstələrdə ESWT effektivdirmi?
Ürək-damar xəstəlikləri erektil funksiyalara mənfi təsir göstərir. Ürək-damar xəstəlikləri erektil disfunksiya əlaməti ola bilər. Yaxud erektil funksiyası problemi olan xəstələrdə ürək-damar xəstəlikləri ola bilər. ESWT müalicəsi ürək-damar sistemi problemlərinə görə erektil disfunksiya olan xəstələrdə müvafiq hallarda təsirli olur. Ağır arterial çatışmazlığı olan xəstələrdə son seçim penis protezinin quraşdırılmasıdır.
ESWT antidepresan dərmanlar nəticəsində yaranan ereksiya problemlərinin müalicəsində effektivdirmi?
Antidepresanlar müxtəlif dərəcələrdə erektil disfunksiyaya səbəb olur. Ədəbiyyatda antidepresanların istifadəsi nəticəsində erektil disfunksiya hallarında ESWT-nin effektivliyinə dair heç bir araşdırma yoxdur. Bəzi antidepresan dərmanlar penil azot oksidinin salınmasını azaltmaqla təsirini göstərir.
Penil ESWT qan durulaşdırıcı (antikoaqulyant) dərman qəbul edən xəstələrdə istifadə edilə bilərmi?
Araşdırma nəticəsində qan durulaşdırıcı dərman istifadə edən xəstələrdə penisdə ESWT tətbiqi ilə bağlı heç bir komplikasiyanın inkişaf etmədiyi bildirilib.
ESWT-nin effektivliyi istifadə olunan brendlərdən asılı olaraq dəyişirmi?
İstifadə olunan ESWT markaları enerji mənbəyindən asılı olaraq fərqli iş prinsiplərinə malikdir. Bunlar əsasən elektromaqnit, elektrohidravlik və pyezoelektrik enerji mənbələridir. Bu cihazların hamısı ED, Peyronie və penis reabilitasiyası üçün istifadə edilmiş və effektiv nəticələr əldə edilmişdir. İstifadə olunan dozalarda və protokollarda dəyişikliklər ola bilər.
