Böyrək ağrısı zamanı nə etməli? Həkim məsləhəti

Bel nahiyənizdə kəskin və ya küt bir ağrı hiss edirsiniz və bunun adi bel ağrısı yoxsa daha ciddi bir problemin əlaməti olduğundan əmin deyilsiniz? Yalnız deyilsiniz. Böyrək ağrısı bir çox insanı narahat edən, lakin çox vaxt səbəbi tam anlaşılmayan bir tibbi vəziyyətdir.

Bədənimizin filtr sistemi olan böyrəklərin sağlamlığı ümumi rifahımız üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Buna görə də, bu bölgədə yaranan hər hansı bir narahatlığa ciddi yanaşmaq vacibdir.

Əgər siz də “böyrək ağrısı zamanı nə etməli?” sualına cavab axtarırsınızsa, bu məqalə sizin üçündür. Biz bu yazıda böyrək ağrısının səbəblərini, simptomlarını, diaqnoz və müalicə üsullarını ətraflı şəkildə izah edəcəyik.

Unutmayın, bu məqalə məlumatlandırma məqsədi daşıyır və heç bir halda həkim müayinəsini əvəz etmir.

Böyrək ağrısının səbəbləri

Böyrək ağrısı adətən belin yan tərəflərində (böyür nahiyəsi), qabırğaların altında hiss olunur. Bəzən bu ağrı qasıq nahiyəsinə və ya qarına yayıla bilər. Bu ağrının arxasında bir çox fərqli səbəb dayana bilər.

Əsas səbəbləri anlamaq, problemin ciddiliyini qiymətləndirməyə kömək edir.

• Böyrək daşları (Nefrolitiaz): Bu, böyrək ağrısının ən çox yayılmış səbəblərindən biridir. Sidikdə olan minerallar və duzlar kristallaşaraq kiçik daşlar əmələ gətirir. Bu daşlar sidik yolunda hərəkət etdikdə və ya tıxanma yaratdıqda kəskin, sancılı ağrılara səbəb olur. Kifayət qədər maye qəbul etməmək, bəzi qidaları həddindən artıq yemək və ailə hekayəsi risk faktorlarıdır.
  
• Sidik Yolu İnfeksiyaları (SYİ) və Böyrək İnfeksiyası (Pielonefrit): Bakteriyalar sidik kisəsinə daxil olaraq infeksiya törədə bilər. Əgər bu infeksiya vaxtında müalicə olunmazsa, bakteriyalar sidik axarları vasitəsilə yuxarı qalxaraq böyrəklərə çata və pielonefrit adlanan ciddi bir böyrək infeksiyasına səbəb ola bilər. Bu vəziyyət adətən qızdırma, titrəmə və küt böyrək ağrısı ilə müşayiət olunur.
  
• Hidronefroz: Sidiyin böyrəkdən normal axınının qarşısı alındıqda (məsələn, böyrək daşı, şiş və ya sidik axarının daralması səbəbindən) böyrəkdə sidik toplanır və orqan şişir. Bu təzyiq güclü ağrıya səbəb ola bilər.
  
• Polikistik Böyrək Xəstəliyi: Bu, böyrəklərdə çoxsaylı kistaların (içi maye dolu kisəciklər) əmələ gəlməsi ilə xarakterizə olunan irsi bir xəstəlikdir. Kistalar böyüdükcə böyrəklərin ölçüsünü artırır, onların funksiyasını pozur və ağrıya səbəb olur.
  
• Böyrək Travması və ya Zədələnməsi: Qəza, yıxılma və ya idman zamanı belə birbaşa zərbə almaq böyrəklərin zədələnməsinə və nəticədə ağrıya səbəb ola bilər.
  
• Böyrək Xərçəngi: Daha az rast gəlinən bir səbəb olsa da, böyrəkdə yaranan şişlər böyüdükcə ətraf toxumalara təzyiq göstərərək ağrıya səbəb ola bilər. Adətən ilkin mərhələlərdə əlamət vermir.
  
• Qlomerulonefrit: Böyrəklərin kiçik filtrlərinin (qlomerullar) iltihablaşmasıdır. Bu vəziyyət də ağrıya və böyrək funksiyasının pozulmasına gətirib çıxara bilər.

Böyrək ağrısının simptomları

Böyrək ağrısını adi bel ağrısından ayırmaq bəzən çətin ola bilər. Lakin böyrək ağrısı adətən bəzi xarakterik simptomlarla müşayiət olunur:

• Ağrının Yeri: Adətən belin yuxarı hissəsində, qabırğa qəfəsinin altında, onurğanın bir və ya hər iki tərəfində hiss olunur. Bu ağrı “böğür ağrısı” kimi də tanınır.
  
• Ağrının Tipi: Ağrı küt, davamlı və ya kəskin, sancışəkilli (kolik) ola bilər. Böyrək daşı ağrısı adətən dalğavari gəlir və çox şiddətli olur.
  
• Yayılma: Ağrı tez-tez qarın boşluğunun aşağı hissəsinə və qasıq nahiyəsinə yayılır.
  
• Sidiklə Əlaqəli Dəyişikliklər:
  • Sidiyə getmə zamanı yanma hissi və ya ağrı (dizuriya)
  • Tez-tez sidiyə getmə ehtiyacı
  • Sidiyin bulanıq, tünd rəngli və ya kəskin qoxulu olması
  • Sidikdə qan görünməsi (hematuriya) – sidik çəhrayı, qırmızı və ya qəhvəyi rəngdə ola bilər.
    
• Ümumi Simptomlar:
  • Yüksək hərarət və titrəmə (xüsusilə infeksiya zamanı)
  • Ürəkbulanma və qusma
  • Ümumi halsızlıq və yorğunluq

Əgər bu simptomlardan bir neçəsini eyni anda yaşayırsınızsa, dərhal həkimə müraciət etməlisiniz.

Dəqiq diaqnoz: Həkiminiz nə edəcək?

“Böyrək ağrısı zamanı nə etməli?” sualının ilk və ən doğru cavabı həkimə müraciət etməkdir. Özbaşına diaqnoz qoymaq və müalicəyə başlamaq ciddi fəsadlara yol aça bilər.

Həkim (adətən uroloq və ya nefroloq) ağrının səbəbini müəyyən etmək üçün aşağıdakı addımları ata bilər:

1. Anamnez və Fiziki Müayinə: Həkim simptomlarınız, ağrının nə vaxt başladığı, xarakteri və digər sağlamlıq problemləriniz haqqında suallar verəcək. Bel və qarın nahiyəsini müayinə edərək ağrının dəqiq yerini təyin etməyə çalışacaq.
   
2. Sidik Analizi (Ümumi və Əkilmə): Bu analiz sidikdə qan, leykosit (infeksiya göstəricisi) və ya daş əmələ gətirən kristalların olub-olmadığını göstərir. Sidiyin əkilməsi isə infeksiyaya səbəb olan bakteriyanın növünü və hansı antibiotikə həssas olduğunu müəyyən edir.
   
3. Qan Analizləri: Qan analizi böyrəklərin funksiyasını (kreatinin və sidik cövhəri səviyyələri) yoxlamaq və infeksiya əlamətlərini (leykositlərin miqdarı) aşkar etmək üçün aparılır.
   
4. Görüntüləmə Üsulları:
   
   • Ultrasəs Müayinəsi (USM): Böyrəklərin strukturunu, ölçüsünü, daşların, kistaların və ya hidronefrozun (genişlənmə) olub-olmadığını görmək üçün təhlükəsiz və informativ bir üsuldur.
     
   • Kompüter Tomoqrafiyası (KT): Böyrəklərin və sidik yollarının daha detallı təsvirini verir. Xüsusilə kiçik böyrək daşlarının diaqnostikasında “qızıl standart” hesab olunur.
     
   • Maqnit Rezonans Tomoqrafiyası (MRT): Bəzi xüsusi hallarda yumşaq toxumaları daha yaxşı qiymətləndirmək üçün istifadə edilə bilər.

Müalicə və idarəetmə seçimləri

Diaqnoz qoyulduqdan sonra müalicə planı ağrının altında yatan səbəbə uyğun olaraq tərtib edilir.

Dərman preparatları

• Ağrıkəsicilər: Yüngül və orta dərəcəli ağrılar üçün parasetamol kimi reseptsiz satılan dərmanlar tövsiyə edilə bilər. Lakin qeyri-steroid iltihabəleyhinə dərmanlardan (QSİƏD), məsələn, ibuprofen və ya diklofenakdan ehtiyatla istifadə etmək lazımdır, çünki onlar bəzi hallarda böyrək funksiyasını pisləşdirə bilər. Hər hansı bir ağrıkəsici qəbul etməzdən əvvəl mütləq həkimlə məsləhətləşin.
  
• Antibiotiklər: Əgər ağrının səbəbi bakterial infeksiyadırsa (pielonefrit), həkiminiz müvafiq antibiotik kursu təyin edəcək. Müalicə kursunu tam başa çatdırmaq infeksiyanın təkrarlanmasının qarşısını almaq üçün çox vacibdir.
  
• Alfa-Blokatorlar: Böyrək daşı zamanı bu dərmanlar sidik axarının əzələlərini boşaldaraq daşın daha asan və daha az ağrılı şəkildə xaric olmasına kömək edir.

Həyat Tərzi Dəyişiklikləri və Evdə Baxım

• Bol Maye Qəbulu: Bu, xüsusilə böyrək daşları və yüngül infeksiyalar zamanı ən vacib addımdır. Gündə 2-3 litr su içmək sidik yollarını “yuyur”, bakteriyaların xaric olmasına və kiçik daşların əmələ gəlməsinin qarşısını almağa kömək edir.
  
• İstirahət: Bədəniniz infeksiya ilə mübarizə apararkən və ya güclü ağrıdan sonra istirahət etmək sağalma prosesini sürətləndirir.
  
• İsti Kompres: Böğür nahiyəsinə isti kompres və ya isidici yastıq qoymaq əzələləri boşaldaraq ağrını müvəqqəti olaraq yüngülləşdirə bilər.
  
• Pəhriz Dəyişiklikləri: Böyrək daşlarının növündən asılı olaraq həkiminiz duz, oksalatla zəngin qidalar (ispanaq, qoz-fındıq, şokolad) və ya heyvan zülalının qəbulunu məhdudlaşdırmağı tövsiyə edə bilər.

Tibbi prosedurlar və cərrahiyyə

Bəzi hallarda, xüsusən də böyük böyrək daşları və ya sidik yolu tıxanmaları zamanı daha invaziv müalicələrə ehtiyac duyulur:

• Distansion Zərbə-Dalğa Litotripsiyası (ESWL): Bədən xaricindən göndərilən yüksək enerjili səs dalğaları ilə böyrək daşları daha kiçik parçalara ayrılır və sidiklə asanlıqla xaric olunur.
  
• Ureteroskopiya: Nazik, elastik bir alət (ureteroskop) sidik kanalı və sidik kisəsi vasitəsilə sidik axarına daxil edilir. Həkim bu alətlə daşı birbaşa görərək lazerlə parçalaya və ya xüsusi səbətlə çıxara bilər.
  
• Perkutan Nefrolitotomiya (PNL): Çox böyük daşlar üçün bel nahiyəsindən açılan kiçik bir kəsikdən böyrəyə daxil olunaraq daşın parçalanıb çıxarılması prosedurudur.

Fəsadların qarşısının alınması (profilaktika)

Böyrək ağrısının qarşısını almaq və böyrək sağlamlığını qorumaq üçün bir neçə sadə, lakin təsirli addım ata bilərsiniz:

• Hidratasiyada Qalın: Gündəlik olaraq kifayət qədər su için. Sidiyinizin rənginin açıq sarı olması kifayət qədər maye qəbul etdiyinizin yaxşı bir göstəricisidir.
  
• Sağlam Qidalanın: Tərəvəz, meyvə və tam taxıllarla zəngin balanslı bir pəhriz saxlayın. Emal olunmuş qidalardan və həddindən artıq duz qəbulundan çəkinin.
  
• Qan Təzyiqi və Şəkəri Nəzarətdə Saxlayın: Yüksək qan təzyiqi (hipertoniya) və şəkərli diabet böyrək xəstəlikləri üçün əsas risk faktorlarıdır.
  
• Siqaretdən Uzaq Durun: Siqaret çəkmək böyrəklərə gedən qan axınını azaldır və böyrək xərçəngi riskini artırır.
  
• Ağrıkəsicilərdən Ehtiyatla İstifadə Edin: Həkim məsləhəti olmadan uzun müddət və yüksək dozada ağrıkəsici (xüsusilə QSİƏD) qəbul etməyin.

Tez-tez verilən suallar (FAQ)

1. Böyrək ağrısı ilə bel ağrısını necə fərqləndirmək olar?

Böyrək ağrısı adətən daha dərində və daha yuxarıda, qabırğaların altında hiss olunur və qasığa yayıla bilər. Bel ağrısı isə çox vaxt belin aşağı hissəsində, əzələlərdə olur və hərəkət etdikdə pisləşir. Böyrək ağrısı çox vaxt qızdırma, ürəkbulanma və sidikdə dəyişiklik kimi digər simptomlarla müşayiət olunur.

2. Ev şəraitində böyrək ağrısını yüngülləşdirmək üçün nə etmək olar?

Diaqnoz qoyulana qədər özbaşına müalicədən çəkinmək ən yaxşısıdır. Lakin həkimlə məsləhətləşdikdən sonra bol su içmək, istirahət etmək və böğür nahiyəsinə isti kompres qoymaq ağrını müvəqqəti olaraq azalda bilər. Həkimin tövsiyə etdiyi ağrıkəsicini qəbul edə bilərsiniz.

3. Böyrək daşı ağrısı nə qədər davam edir?

Bu, daşın ölçüsündən və yerindən asılıdır. Kiçik daşların yaratdığı ağrı bir neçə günə keçə bilər. Lakin daha böyük daşlar sidik yolunda ilişib qaldıqda, ağrı daş çıxarılana və ya tibbi müdaxilə edilənə qədər həftələrlə davam edə bilər.

4. Hansı qidalar böyrək sağlamlığı üçün faydalıdır?

Gül kələmi, göyərti, balıq (omeqa-3 mənbəyi), alma, giləmeyvələr və zeytun yağı kimi antioksidant və iltihabəleyhinə xüsusiyyətləri olan qidalar böyrək sağlamlığı üçün faydalıdır. Ümumilikdə, duz və şəkər qəbulunu azaltmaq vacibdir.

5. Böyrək ağrısı zamanı dərhal həkimə müraciət etməyi tələb edən hallar hansılardır?

Aşağıdakı hallarda dərhal təcili tibbi yardıma müraciət edin:

• Dözülməz dərəcədə kəskin ağrı
• Yüksək hərarət və titrəmə ilə müşayiət olunan ağrı
• Davamlı ürəkbulanma və qusma (maye qəbul edə bilməmək)
• Sidiyə gedə bilməmək (anuriya)
• Ağrı ilə birlikdə başgicəllənmə və ya huşun itməsi

Böyrək ağrısı heç vaxt gözardı edilməməsi lazım olan mühüm bir siqnaldır. Bu ağrının arxasında sadə bir problem dayana biləcəyi kimi, təcili tibbi müdaxilə tələb edən ciddi bir xəstəlik də ola bilər.

“Böyrək ağrısı zamanı nə etməli?” sualına ən etibarlı cavab, ağrının səbəbini dəqiq müəyyən etmək və düzgün müalicə planı qurmaq üçün vaxt itirmədən həkimə müraciət etməkdir. Sağlamlığınızı riskə atmayın, bədəninizin verdiyi siqnallara qulaq asın.

Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.