Sidik ifrazat sistemi insan orqanizminin ən vacib filtrasiya mexanizmlərindən biridir. Lakin bəzən bu sistemdə narahatlıq doğuran dəyişikliklər baş verə bilər. Xəstələrin uroloqa müraciət etməsinə səbəb olan ən yayılmış diaqnozlardan biri də sidik kisəsi törəmələridir.
Bəs, sidik kisəsində polip nədir? Bu sual, ultrasəs müayinəsi (USM) zamanı sidik kisəsində kütlə aşkar edilən bir çox insanın ilk ağlına gələn sualdır.
Sadə dildə desək, sidik kisəsi polipi kisənin daxili divarını örtən selikli qişada yaranan və kisənin boşluğuna doğru böyüyən toxuma artımıdır.
Bu törəmələr bəzən xoşxassəli (zərərsiz) ola bilsə də, sidik kisəsindəki polipvari törəmələrin böyük bir qismi xərçəng öncəsi və ya bədxassəli xarakter daşıya bilər.
Məhz buna görə də, bu diaqnoz qoyulduqda panikaya düşmək lazım deyil, lakin vaxt itirmədən həkim nəzarətində olmaq həyati əhəmiyyət daşıyır.
Bu məqalədə sidik kisəsi poliplərinin yaranma səbəbləri, erkən simptomları və müasir müalicə üsulları haqqında ətraflı məlumat əldə edəcəksiniz.
Sidik kisəsi polipləri niyə yaranır? (risk faktorları)
Sidik kisəsi poliplərinin dəqiq yaranma səbəbi hələ də tam olaraq tibb elminə məlum deyil. Lakin hüceyrələrin mutasiyaya uğrayaraq nəzarətsiz şəkildə çoxalmasına təkan verən konkret risk faktorları mövcuddur. Bu faktorları tanımaq, xəstəlikdən qorunmaq üçün ilk addımdır.
1. Tütün Məmulatlarından İstifadə (Siqaret Çəkmək)
Bu, ən böyük və ən ciddi risk faktorudur. Bir çox insan siqaretin yalnız ağciyərlərə ziyan vurduğunu düşünür. Lakin siqaret tüstüsündəki kanserogen (xərçəng yaradan) maddələr qana sorulur, böyrəklər tərəfindən süzülür və sidiklə birlikdə xaric olunur. Bu zərərli maddələr sidik kisəsində toplandıqda, kisənin daxili divarına birbaşa təsir edərək hüceyrə strukturunu pozur və polip yaranmasına səbəb olur.
2. Peşəkar Kimyəvi Təsirlər
Sənaye sahələrində işləyən insanlar yüksək risk qrupuna daxildir. Xüsusilə boya, rezin, dəri, tekstil və neft məhsulları ilə işləyənlər, aromatik aminlər kimi kimyəvi maddələrə məruz qaldıqları üçün sidik kisəsi problemləri ilə daha tez-tez üzləşirlər.
3. Xroniki İltihab və İnfeksiyalar
Sidik kisəsinin uzun müddət davam edən xroniki iltihabı (məsələn, xroniki sistit), daimi sidik kateterlərinin istifadəsindən yaranan qıcıqlanma və ya sidik daşlarının yaratdığı travmalar zamanla hüceyrə dəyişikliyinə gətirib çıxara bilər.
4. Yaş və Cinsiyyət Faktoru
Statistikaya görə, kişilərdə sidik kisəsi poliplərinə rast gəlmə ehtimalı qadınlara nisbətən daha yüksəkdir. Həmçinin, yaş artdıqca (xüsusilə 55 yaşdan yuxarı) risk faktoru da artır.
Sidik kisəsi polipinin əsas əlamətləri
Sidik kisəsindəki poliplər ilkin mərhələdə heç bir əlamət verməyə bilər və təsadüfi müayinə zamanı aşkar edilə bilər. Lakin polip böyüdükcə və ya qanadıqca aşağıdakı simptomlar özünü büruzə verir:
- Hematuriya (Sidikdə qan görülməsi): Bu, ən vacib və ən tez-tez rast gəlinən əlamətdir. Sidiyin rəngi açıq çəhrayıdan tünd qırmızıya qədər dəyişə bilər. Bəzən qan gözlə görünmür, lakin sidik analizində (mikroskopik hematuriya) aşkar edilir. Unutmayın: Sidikdə qan olması mütləq polip demək deyil (infeksiya və ya daş da ola bilər), lakin mütləq araşdırılmalıdır.
- Tez-tez sidiyə getmə istəyi: Polip sidik kisəsini qıcıqlandırdığı üçün xəstə kisənin tam boşalmadığını hiss edə bilər.
- Ağrılı sidik ifrazı (Dizuriya): Sidik edərkən yanma və ya ağrı hissi.
- Qarın aşağı hissəsində və ya beldə ağrı: Nadir hallarda, polip böyük olduqda və ya sidik axarını tutduqda ağrı verə bilər.
Diaqnoz necə qoyulur?
Həkiminiz şikayətlərinizi dinlədikdən sonra aşağıdakı müayinələri təyin edə bilər:
- Ultrasəs Müayinəsi (USM): Adətən ilk addımdır. Dolu sidik kisəsində divardan içəri doğru uzanan kütlənin olub-olmadığını göstərir.
- Sistoskopiya: Bu, “qızıl standart” diaqnoz üsuludur. Həkim ucunda kamera olan nazik, elastik bir alətlə (sistoskop) sidik kanalından keçərək sidik kisəsinin içini birbaşa vizual olaraq müayinə edir. Bu prosedur zamanı polipin ölçüsü, yeri və forması dəqiq görülür.
- Biopsiya: Əgər sistoskopiya zamanı şübhəli sahə görülərsə, həmin toxumadan nümunə götürülür və laboratoriyaya göndərilir. Yalnız biopsiya nəticəsində polipin xoşxassəli yoxsa bədxassəli olduğu dəqiqləşir.
Müalicə üsulları: Polip Əməliyyatı (TUR-S)
Sidik kisəsində aşkar edilən hər hansı bir kütləvi törəmə (polip) adətən cərrahi yolla çıxarılmalıdır. Çünki vizual olaraq onun xərçəng olub-olmadığını 100% demək mümkün deyil.
Ən müasir və geniş yayılmış müalicə üsulu TUR-S (Transuretral Reseysiya) əməliyyatıdır.
TUR-S əməliyyatı necə həyata keçirilir?
Bu, qapalı (kəsiksiz) bir əməliyyatdır.
- Proses: Xüsusi alətlərlə sidik kanalından girilir.
- Kəsik yoxdur: Bədəndə heç bir kəsik aparılmır, bu da sağalma müddətini xeyli sürətləndirir.
- Təmizləmə: Polip kökündən kəsilərək təmizlənir və dibindəki əzələ qatı yandırılır (koaqulyasiya edilir) ki, qanama dayansın və təkrar yaranma riski azalsın.
- Patologiya: Çıxarılan toxuma mütləq patohistoloji müayinəyə göndərilir. Müalicənin sonrakı mərhələsi (məsələn, dərman terapiyası və ya təkrar əməliyyat) bu analizdən asılıdır.
Əməliyyatdan sonra nələrə diqqət etməli?
Əməliyyatdan sonra xəstələr adətən 1-2 gün xəstəxanada qalır. Evə buraxıldıqdan sonra aşağıdakı qaydalara riayət etmək vacibdir:
- Bol maye qəbulu: Gündə ən az 2-2.5 litr su içmək sidik kisəsini yuyur və infeksiya riskini azaldır.
- Fiziki aktivlik: Ağır yük qaldırmaqdan və gərgin idman hərəkətlərindən bir neçə həftə uzaq durmaq lazımdır.
- Siqaretdən imtina: Təkrar yaranma riskini azaltmaq üçün siqareti tərgitmək ən vacib şərtdir.
- Daimi nəzarət: Sidik kisəsi poliplərinin (xüsusilə bədxassəli olanların) təkrarlanma (residiv) ehtimalı yüksəkdir. Bu səbəbdən həkiminizin təyin etdiyi vaxtlarda (məsələn, hər 3 aydan bir) kontrol sistoskopiya müayinəsindən keçmək mütləqdir.
Tez-tez verilən suallar
Aşağıda xəstələrin ən çox maraqlandığı sualları və onların cavablarını təqdim edirik.
1. Sidik kisəsində polip xərçəngdirmi?
Bu, xəstələri ən çox narahat edən sualdır. Qısa cavab: Həmişə yox, amma risk yüksəkdir. Bağırsaq poliplərindən fərqli olaraq, sidik kisəsi poliplərinin bədxassəli olma ehtimalı daha çoxdur. Lakin “papilloma” adlanan xoşxassəli növləri də var.
Dəqiq cavabı yalnız polip çıxarıldıqdan sonra aparılan patoloji analiz verə bilər. Buna görə də hər bir polipə potensial təhlükə kimi yanaşılmalı və çıxarılmalıdır.
2. Sidik kisəsi polipi əməliyyatsız müalicə oluna bilərmi?
Təəssüf ki, xeyr. Dərmanla və ya xalq təbabəti ilə polipi yox etmək mümkün deyil. Əgər USM və ya sistoskopiya zamanı kütlə aşkar edilərsə, onun növünü öyrənmək və yayılmasının qarşısını almaq üçün cərrahi yolla (TUR-S) götürülməsi tibbi zərurətdir.
3. Polip çıxarıldıqdan sonra yenidən yarana bilərmi?
Bəli, sidik kisəsi törəmələrinin təkrarlanma (residiv) xüsusiyyəti var. Xüsusilə siqaret çəkməyə davam edən xəstələrdə bu risk daha yüksəkdir. Bu səbəbdən, əməliyyat olunsanız belə, ilk 2 il ərzində mütəmadi olaraq həkim nəzarətində olmaq və yoxlanış sistoskopiyaları etdirmək lazımdır.
4. Qadınlarda sidik kisəsi polipi təhlükəlidirmi?
Qadınlarda bu xəstəliyə kişilərə nisbətən daha az rast gəlinsə də, diaqnoz qoyulduqda yanaşma eynidir. Qadınlarda sidikdə qan görülməsi bəzən ginekoloji problemlərlə və ya sistitlə qarışdırıla bilər, bu da diaqnozun gecikməsinə səbəb ola bilər. “Sidik kisəsində polip nədir” sualı qadınlar üçün də eyni dərəcədə aktualdır və sidikdə qan görüldükdə dərhal uroloqa müraciət edilməlidir.
5. Polipdən qorunmaq üçün qidalanmada nələrə fikir verməliyik?
Xüsusi bir “polip pəhrizi” yoxdur, lakin antioksidantlarla zəngin qidalanma (meyvə-tərəvəz) ümumi immuniteti gücləndirir. Ən vacib məqam bol su içməkdir. Su, sidikdəki toksinlərin konsentrasiyasını azaldır və onların sidik kisəsi divarı ilə təmas müddətini qısalda bilir. Həmçinin, qızardılmış yağlı yeməklərdən və konservləşdirilmiş məhsullardan uzaq durmaq tövsiyə olunur.
Nəticə
“Sidik kisəsində polip nədir?” sualına cavab axtararkən yadda saxlamalı olduğunuz ən vacib məqam budur: Erkən diaqnoz həyat qurtarır. Sidik kisəsi polipləri vaxtında aşkar edildikdə, müasir endoskopik üsullarla bədəndə heç bir kəsik olmadan, asanlıqla müalicə edilə bilən bir problemdir.
Həkim Məsləhəti: Sağlamlığınız hər şeydən önəmlidir. Şübhəli simptomlarınız varsa, bu gün bir uroloqla əlaqə saxlayın və müayinədən keçin.
Vacib Xəbərdarlıq: Bu məqalə yalnız məlumatlandırma məqsədi daşıyır və peşəkar tibbi məsləhəti, diaqnozu və ya müalicəni əvəz etmir.
