Spermoqramma kişilərdə sperm keyfiyyətini və miqdarını qiymətləndirən bir testdir. Bu test kişilərdəki məhsuldarlıq problemlərini aşkar etmək üçün aparılır və cütlüklərin uşaq sahibi olma prosesində mühüm rol oynayır.
Kişi reproduktiv sağlamlığı haqqında ətraflı məlumat verən spermioqramma, xüsusilə müntəzəm cinsi əlaqəyə baxmayaraq uşaq sahibi ola bilməyən cütlüklərdə müalicəyə başlamazdan əvvəl yol göstərici addımdır.
Test zamanı semen nümunəsi toplanır və laboratoriyada sperm sayı, hərəkətliliyi və quruluşu kimi meyarlar qiymətləndirilir. Nəticələr məhsuldarlıq mövzusunda mütəxəssis həkimlər tərəfindən araşdırılaraq müalicə prosesinin necə irəliləyəcəyinə qərar verilir.
Sperm testi necə aparılır?
Sperm testi kişilərdən alınan semen nümunəsinin araşdırılması ilə aparılır. Nümunə əksər hallarda masturbasiya yolu ilə əldə edilir. Bəzi klinikalar prosesi rahat və stresssiz etmək üçün xüsusi, sakit və rahat otaqlar təklif edir.
Nümunənin toplandığı qab steril olmalı və laboratoriyaya adətən bir saat ərzində təhvil verilməlidir. Test zamanı semen mikroskop altında araşdırılaraq sperm sayı, hərəkətliliyi və forması qiymətləndirilir. Bundan əlavə semen həcmi, pH səviyyəsi və varsa infeksiya göstəriciləri də test edilir.
Kimlər spermoqramma analizi etdirməlidir?
Müntəzəm cinsi əlaqəyə baxmayaraq bir il boyunca uşaq sahibi ola bilməyən cütlüklərdə kişilərin spermioqramma etdirməsi tövsiyə olunur. Qadınların məhsuldarlığı qədər kişilərin sperm keyfiyyəti də hamiləlik prosesində kritik rol oynayır.
Bundan əlavə, vazektomiya etdirən kişilərdə əməliyyatın uğurlu olub-olmadığını yoxlamaq məqsədi ilə spermioqramma aparılır. Bundan başqa məhsuldarlığı təsir edə biləcək sağlamlıq problemləri olan, məsələn testislərdəki varikosel kimi vəziyyətləri olan kişilərdə və ya uşaq sahibi olmaq istəməyən lakin məhsuldarlığını maraqlandıran kişilərdə bu test üstünlük verilə bilər.
Spermoqramma analiz normal dəyərlər
Spermoqramma test nəticələri kişi reproduktiv sağlamlığını qiymətləndirməkdə istifadə olunan müxtəlif parametrlərlə ölçülür. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (WHO) tərəfindən müəyyən edilən bu istinad dəyərlər sperm sayı, hərəkətliliyi, forması və semen həcmi kimi əsas faktorlara əsaslanır və ümumi sağlamlıq vəziyyəti haqqında vacib məlumatlar verir.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı-nın 2021 bələdçisinə görə normal qəbul edilən dəyərlər:
| Parametr | Alt İstinad Dəyəri |
|---|---|
| Semen həcmi (ml) | 1.4 ml (1.3 – 1.5 ml) |
| Ümumi sperm sayı (milyon/eyakulyat) | 39 milyon (35 – 40 milyon) |
| Sperm sıxlığı (milyon/ml) | 16 milyon/ml (15 – 18 milyon/ml) |
| İrəli hərəkətlilik (PR, %) | %30 (29 – 31) |
| Normal formalı sperm (morfologiya, %) | %4 (3.9 – 4.0) |
| Canlı sperm nisbəti (vitalite, %) | %54 (50 – 56) |
| Semen pH dəyəri | ≥ 7.2 |
Bu dəyərlərin altında çıxan nəticələr məhsuldarlıqda problemlərə işarə edə bilər və əlavə müayinələr tələb oluna bilər.
Nəticələr necə qiymətləndirilir?
Sperm Sayı: Normal semen nümunəsində millilitr başına ən azı 15 milyon sperm olması gözlənilir. Ümumi semen həcmi ilə hesablandıqda ümumi sperm sayının 39 milyonun üzərində olması normal qəbul edilir. Bu sayın altında qalan vəziyyətlər oligospermiya (aşağı sperm sayı) olaraq adlandırılır.
Sperm hərəkətliliyi (Motilite): Sağlam sperm hüceyrəsi yumurtaya çatmaq üçün düzgün hərəkət etməlidir. WHO görə sperm hüceyrələrinin ən azı %40-ının hərəkətli olması lazımdır. Bu hərəkətli sperm hüceyrələrinin ən azı %32-sinin də irəliyə doğru hərəkət etməsi uğurlu döllənmə üçün vacibdir. Aşağı motilite asthenozoospermiya olaraq bilinir və döllənməni çətinləşdirə bilər.
Sperm Morfologiyası (Forması): Sperm hüceyrələrinin normal forma və quruluşa sahib olub-olmadığını qiymətləndirən bu meyarda spermlərin ən azı %4-ünün normal formada olması gözlənilir. Anormal formalar spermin yumurtaya çatmasını və ya yumurtanı döllənmə qabiliyyətini mənfi təsir edə bilər. Bu vəziyyət teratozoospermiya olaraq adlandırılır.
Semen Həcmi: Sağlam semen nümunəsinin həcmi 1,5 ilə 5 ml arasında olmalıdır. 1,5 ml-dən aşağı semen həcminə sahib olan şəxslərdə aşağı semen istehsalı (hipospermiya) görülür, çox həcim isə çox vaxt infeksiya əlaməti ola bilər.
pH Səviyyəsi: Semen pH-ı 7,2 ilə 8,0 arasında olmalıdır. Bu dəyər spermin sağlam mühitdə olub-olmadığını göstərir. Çox aşağı pH səviyyələri turş mühiti göstərir və sperm sağlamlığı üzərində mənfi təsirlərə səbəb ola bilər.
Ağ Qan Hüceyrələri: Semendə yüksək miqdar ağ qan hüceyrəsi olması infeksiya və ya iltihaba işarə edə bilər. Adətən sperm testi zamanı çox ağ qan hüceyrəsi aşkar edilməsi sidik yolu infeksiyaları kimi vəziyyətləri araşdırmağı tələb edir.
Bu nəticələr sonsuzluq problemlərinin diaqnoz qoyulmasında vacib bələdçidir. Lakin tək spermiogramma testi qəti nəticələr verməyə bilər. Adətən qəti qiymətləndirmə etmək üçün iki və ya üç fərqli zamanda aparılan test nəticələri müqayisə edilir.
Test öncəsi və test zamanı edilməlidir
Spermioqramma testindən düzgün nəticələr almaq üçün öncəsində bəzi qaydalara diqqət edilməlidir. Testdən əvvəl ən azı 2 gün, ən çox 5 gün cinsi pəhriz tətbiq edilməsi tövsiyə olunur. Bu müddət ərzində boşalma olmaması sperm sayının optimal səviyyədə olmasını təmin edir.
Bundan əlavə test zamanı sabun, sürtkü kimi maddələr qətiyyən istifadə edilməməlidir. Bu maddələr spermin quruluşunu poza bilər və testin nəticəsini təsir edə bilər.
Sperm keyfiyyəti üçün nələrə diqqət edilməlidir?
Sperm keyfiyyətini artırmaq üçün sağlam həyat vərdişləri qazanmaq böyük əhəmiyyət daşıyır. Müntəzəm idman bədən sağlamlığını dəstəkləməklə yanaşı sperm istehsalını da müsbət təsir edir. Eyni şəkildə stress səviyyələrinin yüksək olması sperm istehsalını və keyfiyyətini mənfi təsir edə bilər, bu səbəbdən streslə başa çıxma üsullarını öyrənmək və tətbiq etmək faydalıdır.
Sağlam və balanslaşdırılmış qidalanma rejimi bədənə lazım olan vitamin və mineralları təmin edərək sperm hüceyrələrinin keyfiyyətini artırır. Xüsusilə antioksidant baxımından zəngin qidalar istehlak etmək sperm hüceyrələrinin qorunmasına kömək edir.
Bundan əlavə siqaret və alkohol istifadəsi kimi zərərli vərdişlər sperm sayı, hərəkətliliyi və forması üzərində mənfi təsirlərə səbəb olur. Aparılan araşdırmalar bu maddələrdən uzaq durmanın sperm keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə artıra biləcəyini ortaya qoyur.
İsti mühitlərdə uzun müddət qalmaq, sauna və isti hamamlar kimi yüksək istiliyə məruz qalmaq da sperm istehsalını mənfi təsir edə bilər. Bu səbəbdən sonsuzluq problemi ilə qarşılaşan kişilər üçün sauna, isti su hamamları tövsiyə edilmir. Sağlam həyat tərzi qəbul etmək reproduktiv sağlamlığınızı dəstəkləmək üçün ən təsirli yollardan biridir.
Tez-tez verilən suallar
Spermioqramma nəticələri nə qədər müddətdə çıxar? Nəticələr adətən 2-5 gün ərzində alına bilər. Bu müddət testin aparıldığı laboratoriyanın işləyişinə görə dəyişə bilər.
Stress sperm keyfiyyətini təsir edirmi? Bəli, stress sperm keyfiyyətini mənfi təsir edə bilər. Yüksək stress səviyyələri sperm istehsalını azalda bilər və sperm hərəkətliliyini aşağı sala bilər.
Anormal nəticələr nə deməkdir? Əgər spermioqramma nəticələriniz normal istinad dəyərlərinin xaricində çıxarsa həkiminiz bir müddət sonra testi təkrarlaya bilər və ya daha ətraflı araşdırmalar istəyə bilər. Bu vəziyyət birbaşa sonsuzluq mənasına gəlmir, lakin daha çox araşdırma tələb oluna bilər.
Spermioqramma üçün cinsi pəhriz müddəti nə qədər olmalıdır? Testdən əvvəl ən azı 2 gün, ən çox 5 gün cinsi pəhriz tətbiq edilməlidir. Bu müddət sperm keyfiyyətinin ən yaxşı səviyyədə qiymətləndirilməsini təmin edir.
Test zamanı hər hansı şey istifadə edə bilərəmmi? Test zamanı sabun, sürtkü və ya oxşar maddələr istifadə edilməməlidir. Bu maddələr sperm quruluşunu pozaraq test nəticələrini təsir edə bilər.
Sperm keyfiyyətini artırmaq üçün nə edə bilərəm? Sağlam qidalanmaq, siqaret və alkoldan uzaq durmaq, stressdən qaçınmaq və həddindən artıq isti mühitlərdən çəkinmək sperm keyfiyyətini artıra bilər.
Nəticə
Spermioqramma testi uşaq sahibi ola bilməyən cütlüklərdə kişi məhsuldarlığını qiymətləndirmək üçün kritik əhəmiyyətə malikdir. Düzgün hazırlıq və rahat test mühiti ilə bu proses həm sürətli həm də təsirli şəkildə həyata keçirilə bilər.
Nəticələrə görə həkimlər cütlüklərin ən uyğun müalicə seçimlərinə yönləndirilməsini təmin edə bilər. Spermioqramma sayəsində kişilərdə məhsuldarlıq problemləri erkən dövrdə aşkar edilib həllə çatdırıla bilər.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminiz ilə məsləhətləşin.
