Xalq arasında “altını islatmaq” kimi tanınan və tibbdə “enurez” kimi tanınan sidiyi idarə edə bilməmə problemi yatarkən qeyri-iradi sidiyə getmə kimi özünü göstərir. Adətən kiçik uşaqlarda rast gəlinən enurez böyüklərdə də görülə bilər. Hər 100 uşaqdan 1-2-si bu problemdən əziyyət çəkir. Adətən kiçik uşaqlarda rast gəlinən enurez böyüklərdə də görülə bilər. Hər 100 uşaqdan 1-2-si bu problemdən əziyyət çəkir.

Enurez nədir?

Qısaca yuxuda ixtiyari sidiyə getmədir. Altını islatma uşağın inkişafının normal bir hissəsi kimi təsvir edilməlidir. Ümumiyyətlə, 5 yaşına qədər olan uşaqlarda sidik kisəsinə nəzarət hələ də inkişaf edir və buna görə də 5 yaşından əvvəl yatağı islatmaq narahatedici hal hesab edilməməlidir.

Enurez-in səbəbləri nədir?

Enurez iki növə bölünür. Bu iki növü aşağıdakı kimi izah etmək olar;

Birinci: gecə enurezi olan şəxs körpəlikdən bəri yatağı islatmışdır. Bu enurezin ən çox yayılmış növüdür.

İkinci: insanın sidik kisəsini idarə etməyi öyrəndikdən ən azı 6 ay və ya bir neçə il sonra inkişaf edən bir vəziyyətdir.

Sidik kisəsi sidik saxlayan anbardır. Sidik daxil olduqda genişlənir və sonra sidiyi itələmək üçün büzülür. Normal sidik kisəsi idarəsi olan bir insanda sidik kisəsi dolduğu zaman sidik kisəsi divarındakı sinirlər beyinə mesaj göndərir. Daha sonra beyin, insan tualetə getməyə hazır olana qədər sidik kisəsinin avtomatik boşalmasının qarşısını almaq üçün ona bir mesaj ötürür. Ancaq gecə enurezi olan insanlarda gecələr qeyri-ixtiyari sidiyə getmə problemi var. Yataq islatmanın dəqiq səbəbi məlum deyil. Ancaq bir neçə amil rol oynaya bilər:

Genetika: Son zamanlarda enurezi törədən spesifik genlər müəyyən edilmişdir.

Kiçik sidik kisəsi: Uşağınızın sidik kisəsi gecə istehsal olunan sidiyi saxlayacaq qədər inkişaf etməmiş ola bilər.

Dolu sidik kisəsini tanıya bilməmək: Sidik kisəsini idarə edən sinirlər yavaş yetişirsə, dolu sidik kisəsi uşağı oyatmaya bilər, xüsusən də uşaq dərin yuxudadırsa.

Hormon balansının pozulması: Antidiuretik hormon və ya ADH adlı bir hormon, gecələr bədənin daha az sidiyə getməsinə səbəb olur. Ancaq bəzi insanların bədənləri kifayət qədər ADH istehsal etmir, bu o deməkdir ki, bədənləri yatarkən çox sidik istehsal edə bilər.

Sidik yollarının infeksiyası: Bu infeksiya uşağınızın sidiyinə nəzarət etməsini çətinləşdirə bilər. Yataq islatma, tez-tez sidiyə getmə, qırmızı və ya çəhrayı sidik, idrar zamanı ağrı ola bilər.

Yuxu apnesi: Bəzən yatağı islatma obstruktiv yuxu apnesinin əlamətidir, uşağın yuxu zamanı tənəffüsünün kəsildiyi bir vəziyyətdir, çox vaxt iltihablanmış və ya böyümüş badamcıq və ya adenoidlər nəticəsində baş verir.

Şəkərli diabet: Yatağı islatmaq diabetin ilk əlaməti ola bilər. Artan susuzluq, yorğunluq və yaxşı iştaha baxmayaraq kilo itkisi müşahidə edilə bilər.

Xroniki qəbizlik: Eyni əzələlər sidik və defekasiyanı idarə etmək üçün istifadə olunur. 

Sidik yollarında və ya sinir sistemində struktur problemi: Nadir hallarda yataq islatma uşağın nevroloji sistemində və ya sidik sistemində bir qüsurla əlaqələndirilir.

Psixoloji problemlər: Bəzi ekspertlər stressin enurezlə əlaqəli ola biləcəyinə inanırlar. Adətən diqqət çatışmazlığı hiperaktivlik pozğunluğu ilə birlikdə müşahidə olunur.

Diaqnozu necə qoyulur?

Əgər fərdlər gecə sidiyə nəzarət etməkdə çətinlik çəkirlərsə, enurez haqqında daha çox öyrənmək və tibbi problemin olma ehtimalını istisna etmək üçün bir uroloqa müraciət etməlidirlər. Mütəxəssis həkim tərəfindən fiziki müayinədən sonra xəstənin narahatlıq və simptomlarından asılı olaraq xəstənin sağlamlıq tarixi, ailə sağlamlığı, dərmanlar, allergiya və digər problemlər sorğulanır və təhlil edilir. Xəstənin yuxu rejimi, bağırsaq vərdişləri və sidik ifrazı simptomları ilə bağlı bəzi suallara cavablar da tələb oluna bilər. Bu sağlamlıq tarixinə və təhlilinə əsasən, problemə səbəb ola biləcək hər hansı stresli vəziyyətlər də qiymətləndirilir.

Enurez-in müalicə növləri

Xəstəliyin qəti diaqnozu qoyulduqdan sonra, altında yatan səbəbdən asılı olaraq müalicə başlanılır. 

Uşağın yatmazdan əvvəl nə yeyib-içdiyi idarə olunmalıdır. Yatmadan əvvəl maye miqdarını azaltmaqla sidik kisəsinin həddindən artıq dolmasının qarşısını almaq üçün tədbirlər görülə bilər. Uşağın yatmazdan dərhal əvvəl tualetə getməsini təmin etməklə, yataq islatma ehtimalını azaltmaq olar.

Bəzi uşaqların yatağı islatmadan oyandığına görə mükafatlandırmağın problemin həllinə kömək etdiyi göstərilib. 

Enurezi olan uşaqların müalicəsi üçün yataq islatma siqnalları müəyyən müddət ərzində (ən azı 3 ay) istifadə edilə bilər. Bu həyəcan siqnalları ilə uşaq yatağı islatmağa başlayanda zəng çalır. Sonra o, tez bir zamanda zəngli saatı söndürə bilər, vanna otağına gedib yenidən yuxuya gedə bilər. 

Yataq islatma davam edərsə, problemə səbir və anlayışla yanaşmaq lazımdır. 

Bəzən yataq islatma problemi (enurez) dərmanla müalicə olunur. Yatmadan 1 saat əvvəl qəbul edilməlidir. Müalicə müddəti 3 – 6 ay arasında dəyişir. Müalicənin müddəti və dayandırılması mütəxəssis nəzarəti altında olmalıdır. Müalicənin ciddi yan təsirləri yoxdur.

Enurezə səbəb olan risk faktorları

Altını islatma hər bir insanda müşahidə edilə bilər. Ancaq kişilərdə qadınlara nisbətən iki dəfə çox rast gəlinir. Enurez riskinin artması ilə əlaqəli bir neçə amil var:

Stress və narahatlıq: Böyük qardaş və ya bacı olmaq, yeni məktəbə başlamaq və ya evdən uzaqda yatmaq kimi stresli hadisələr enurezə səbəb ola bilər.

Ailə tarixi: Əgər uşağın valideynlərindən biri və ya hər ikisi uşaqlıqda çarpayını isladıbsa, uşaqlarının da çarpayısını islatması ehtimalı var.

Diqqət çatışmazlığı/hiperaktivlik pozuqluğu (DEHB): DEHB olan uşaqlarda enurez daha çox rast gəlinir.

Enurez uşağınız üçün bəzi problemlər yarada bilər, o cümlədən:

• Özünə hörmətin aşağı olmasına səbəb ola biləcək günah və utanc hissi
• Yataqlı düşərgə kimi sosial fəaliyyətlərdən çəkinmək
• Uşağın cinsiyyət nahiyəsində səpgilər 

Valideynlər düşünməsinlər ki, uşaq bunu qəsdən edir və ya psixi problemlə bağlıdır. Uşaqla anlayışlı və səbirli olmalı, cəza üsullarından qaçınmalıdır. Camaat arasında bu xəstəliyin sünnətlə sağalacağı, müalicəsinin sonsuzluğa səbəb olması, cəza üsullarına faydalı olması kimi əsassız söz-söhbətlərə etibar edilməməlidir. Mütləq bir uroloqa müraciət edilməlidir.