Cinsi yolla keçən infeksiyalar cinsi əlaqə zamanı insandan insana keçən yoluxucu xəstəliklərdir. Yoluxma ümumiyyətlə cinsi əlaqə zamanı baş versə də, nadir hallarda qan və qan məhsullarının köçürülməsi, cərrahi əməliyyatlar və dişlərin çıxarılması kimi digər cərrahi müdaxilələr zamanı və ya hamiləlik və ya doğuş zamanı yoluxmuş anadan körpəyə ötürülmə yolu ilə baş verə bilər.

Cinsi yolla keçən xəstəliklərin ümumi növləri hansılardır?

Ümumi cinsi yolla keçən infeksiyalar aşağıdakılardır.

HİV (QİÇS) infeksiyası

HİV bədənin infeksiya ilə mübarizə qabiliyyətini məhv edən bir virusdur. HİV-ə yoluxmuş insanlar yoluxduqdan sonra uzun müddət heç bir əlamət göstərməyə və ya xəstə hiss etməyə bilərlər. Lakin bu xəstəlik erkən diaqnoz qoyulub müalicə olunmazsa, sonda QİÇS-ə çevrilə bilər ki, bu da həyati təhlükəsi olan bir çox xəstəliklərin və bəzi xərçəng növlərinin inkişaf ehtimalını artırır. Virus ən çox cinsi əlaqə zamanı ötürülür.

İntravenöz dərmanların yeridilməsi üçün istifadə edilən iynələrin paylaşılması da yoluxma riskini artırır. HİV hamiləlik, doğuş və ana südü zamanı körpənizə keçə bilər. Əgər hamiləliyin əvvəlində HİV pozitiv olduğunuzu bilirsinizsə, virusun uşağınıza keçmə şansınızı əhəmiyyətli dərəcədə azaldan müalicə üsulları mövcuddur.

İnsan papilloma virusu (HPV) – Genital ziyillər

HPV cinsi yolla ötürülən ümumi bir xəstəlikdir. Bəzi HPV növləri cinsiyyət orqanlarında və ya xaricində genital ziyillərə (kondiloma) səbəb ola bilər. Onlar ətrafdakı dəriyə və ya cinsi partnyorunuza yayıla bilər. Bir çox digər HPV növləri heç bir simptom yaratmır, buna görə də yoluxduğunuzu dərk etməyə bilərsiniz.

Əksər hallarda virus öz-özünə yox olur və başqa heç bir sağlamlıq problemi yaratmır. Ancaq virus bədəndə qalmağa davam edərsə, normal hüceyrələri dəyişdirə və onları anormal hala gətirə bilər. HPV 16 və 18 kimi HPV infeksiyasının yüksək riskli növləri olan qadınlarda uşaqlıq boynu xərçəngi inkişaf riski daha yüksəkdir. Yaxma anormal servikal hüceyrələri, eləcə də HPV infeksiyasını aşkar edə bilər.

HPV peyvəndi ən çox uşaqlıq boynu xərçənginə səbəb olan HPV növlərindən qoruyur. Həm kişilərdə, həm də qadınlarda genital ziyillərin əksəriyyətindən və kişilərdə anal xərçəngdən qoruyur. Genital ziyil müalicəsindən sonra da virus bədəndə qalır və ziyillər yenidən görünə bilər.

Bəzi HPV növləri əllər kimi bədənin digər hissələrində də ziyillərə səbəb ola bilər. Bunlara sadə ziyillər deyilir. Bu tip ziyillər adətən sağlamlıq problemlərinə səbəb olmur. Hamilə qadında çoxlu genital ziyil varsa, ziyillər vaginal doğumu çətinləşdirə bilər. Ziyillərin doğum kanalını bağladığı hallarda, doğuş üçün keysəriyyə əməliyyatı tələb oluna bilər.

Xlamidiya

Xlamidiya cinsi yolla keçən ümumi bir infeksiyadır. Həm kişilərə, həm də qadınlara təsir edə bilər. Bu infeksiya cinsiyyət orqanlarından anormal axıntıya və idrar zamanı yanmaya səbəb ola bilər. Qadınlarda müalicə olunmayan xlamidiya çanaq orqanlarının iltihabına səbəb ola bilər. Xlamidiya antibiotiklərlə müalicə edilə bilər. Təəssüf ki, xlamidiyalı insanların əksəriyyətində infeksiya əlamətləri azdır. Ən çox görülən və ciddi fəsadlar qadınlarda baş verir.

Çanaq orqanlarının iltihabı xəstəliyinə əlavə olaraq, ektopik hamiləliyə və sonsuzluğa səbəb ola bilər. Xlamidiya da düz bağırsağa keçə bilər və bu bölgəyə təsir göstərə bilər. Əgər hamiləsinizsə və xlamidiya varsa, infeksiya doğuş zamanı körpənizə keçə bilər və göz infeksiyalarına və ya pnevmoniyaya səbəb ola bilər. Xlamidiya həm də körpənizi çox erkən dünyaya gətirmək riskinizi artırır.

Qonoreya

Qonoreya vajinadan və ya penisdən axıntıya və ağrılı, çətin sidiyə səbəb olur. Ən çox görülən və ciddi fəsadlar qadınlarda baş verir. Bunlar pelvik iltihab xəstəliyi, ektopik hamiləlik və sonsuzluğa səbəb ola bilər. Qonoreya antibiotiklərlə müalicə edilə bilər. Qonoreya rektuma da təsir edə bilər. Doğuş zamanı qonoreya körpəyə yayıla və ciddi göz infeksiyasına səbəb ola bilər.

Genital herpes

Genital herpes infeksiyalarına herpes simplex virusu (HSV) səbəb olur. Simptomlar cinsiyyət bölgəsində ağrılı blisterlər və ya açıq yaralar ola bilər. Ayaqlarda, ombalarda və ya genital bölgədə qabarcıqlar görünməzdən əvvəl yanma hissi ola bilər. Soyuqdəymə adətən bir neçə həftə ərzində yox olur. Virus bədəndə qalır və yaralar zaman zaman geri qayıda bilər.

Dərman infeksiyanın müddətini qısalda və simptomları azalda bilər. HSV oral seks zamanı ağızdan genital orqanlara keçə bilər. Virus insanda görünən qabarcıqlar olmasa belə cinsi partnyorlara keçə bilər. Buna asimptomatik ötürülmə deyilir. HSV doğuş zamanı körpəyə də keçə bilər və körpədə çox ciddi infeksiyalara səbəb olur.

Sifilis

Sifilisin ilk əlaməti adətən penisdə, vajinada və ya cinsiyyət orqanlarının ətrafındakı dəridə görünən ağrısız açıq yaradır. Müalicə olunmayan sifilis daha inkişaf etmiş mərhələlərə keçə bilər. Bunlara səpgilər və zamanla ürək və sinir sistemi ilə bağlı problemlər daxildir. Sifilisi antibiotiklərlə müalicə etmək olar. Hamilə qadında müalicə edilməmiş sifilis varsa, xəstəlik körpə üçün təhlükəli və hətta ölümcül problemlər yarada bilər. 

Cinsi yolla keçən digər infeksiyalar hansılardır?

Cinsi yolla keçən digər xəstəliklərə aşağıdakılar daxildir:

• Bakterial vaginoz
• Şankroid
• Sitomeqalovirus infeksiyaları
• Qranuloma inguinale (donovanoz)
• Lenfogranuloma venerum
• Molluscum contagiosum
• Pubis biti
• Qaşınma
• Trichomoniasis
• Vaginal maya infeksiyaları

Cinsi yolla keçən infeksiyaların müalicəsi

Cinsi yolla keçən infeksiyaların müalicəsində əsas iki faktor əhəmiyyətlidir. Birincisi partner müalicəsidir və ya partnerlərin müalicəsi. İkincisi isə inkeksiyanın növünü aşkarlayıb ona uyğun müalicə tətbiq etmək.

Təəssüf ki, pasiyentlərimizdən bir çoxu dostundan və ya aptekdən dərman alaraq müalicəsini davam etdirməyə çalışır və bunlarda çox zaman uğursuz olur. Bu zaman bu infeksiyalar düzgün müalicə olunmazsa çox ciddi fəsaslara gətirib çıxara bilər.

Düzgün müalicə olunmadıqda, cinsi zəiflik, sonsuzluq, sidik kanalı darlığı kimi çox ciddi digər problemlərə gətirib çıxara bilir ki, buda təkrarlayan əməliyyatlara ehtiyac ola bilir.

Bundan əlavə prostat və xaya iltihabı kimi problemlər yarada bilir.

Bu səbəbdən cinsi yolla keçən infeksiylar ilk öncə düzgün müayinə olunmalı və buna uyğun düzgün bir müalicə tətbiq olunmalıdır.

Gənclərdə cinsi yolla keçən xəstəliklər

Cinsi yolla keçən infeksiyalar müxtəlif sosial və iqtisadi səviyyələrdən olan bütün kişi və qadınları əhatə edir. Lakin bütün STD hallarının demək olar ki, yarısı 35 yaşdan kiçik insanlarda baş verir.

Cinsi yolla keçən xəstəliklərə yoluxanların sayı sürətlə artır. Bunun cinsi aktiv insanların həyatları boyu birdən çox partnyorla cinsi əlaqədə olmaları ilə bağlı olduğu düşünülür.

Əksər CYBH ilkin simptomlara səbəb olmur. Bundan əlavə, bir çox cinsi yolla keçən infeksiyaların simptomları cinsi əlaqə yolu ilə ötürülməyən digər xəstəliklərin simptomları kimi görünə bilər. Bu xüsusilə qadınlarda özünü göstərir. Cinsi yolla keçən xəstəliklər, hətta simptomlar göstərməsələr də, başqa insanlara keçə bilər.

Qadınlar cinsi yolla keçən xəstəliklər nəticəsində daha ağır simptomlarla qarşılaşırlar:

Bəzi STD-lər uşaqlıq yoluna və fallopiya borularına yayılaraq çanaq orqanlarının iltihabına səbəb ola bilər ki, bu da sonsuzluğa və ektopik hamiləliyə səbəb ola bilər.

Qadınlarda cinsi yolla keçən bəzi xəstəliklər uşaqlıq boynu xərçənginə səbəb ola bilər.

Cinsi yolla keçən xəstəliklər anadan körpəyə doğuşdan əvvəl və ya doğuş zamanı keçə bilər. Bir çox STD erkən diaqnoz qoyulduqda uğurla müalicə edilə bilər.

Cinsi yolla keçən infeksiyalardan özünüzü necə qoruya bilərsiniz?

Cinsi yolla keçən xəstəliklərə yoluxmanın qarşısını almağın ən yaxşı yolu təhlükəsiz cinsi fəaliyyətlə məşğul olmaqdır. Əgər cinsi əlaqədəsinizsə, cinsi yolla ötürülən xəstəliklər riskini azaltmaq üçün atacağınız bəzi addımlar var. Bunlara daxildir:

• Monoqamiya
• Lateks prezervativlərin istifadəsi.
• Əgər venadaxili dərman qəbul edirsinizsə, steril iynələrdən istifadə edin.
• HİV və digər cinsi yolla ötürülən xəstəliklər üçün müntəzəm müayinələrdən keçin.
• Cinsi yolla keçən xəstəliklərin əlamətlərini öyrənin və hər hansı bir əlamət yaranarsa, mümkün qədər tez tibbi yardım axtarın.
• Menstruasiya zamanı cinsi əlaqədə olmayın.

Cinsi yolla keçən infeksiya diaqnozu qoyularsa nə etməli?

• Dərhal müalicəyə başlayın. Dərmanlarınızı mütəmadi olaraq qəbul edin və həkiminizin tövsiyələrinə əməl edin.
• Əgər HİV pozitivsinizsə, körpəni qidalandırmaq üçün ana südündən istifadə etməyin.
• Yerli səhiyyə departamentinizi və ya son cinsi partnyorlarınızı məlumatlandırın və onları tibbi müayinədən keçməyə təşviq edin.
• Cinsi yolla keçən bir xəstəliyin müalicəsi zamanı cinsi fəaliyyətlə məşğul olmayın.
• Xəstəliyin uğurla müalicə olunduğundan əmin olmaq üçün təqib testlərini aparın.