Sünnət cinsiyyət orqanının ucunu örtən dərinin müəyyən forma və uzunluqda cərrahi yolla çıxarılması və cinsiyyət orqanının ucunun üzə çıxarılması əməliyyatıdır. Sünnət hər yaşda edilə bilsə də, uşaqda baş verə biləcək psixoloji travmaya görə xüsusilə 2-5 yaş arasında edilməsi tövsiyə edilmir.

Lakin son zamanlar cərrahi əməliyyatın asanlığı, yaraların tez sağalması, sünnətdən sonra baxımın asan olması, yeni doğulan uşaqlarda psixoloji travmaya yol vermədiyi üçün bu yaşalar ideal hesab edilir.

Sünnətin təhlükəsiz şəkildə tamamlanması üçün təmiz və steril əməliyyat otağında cərrahi yolla həyata keçirilməlidir. Çünki təcrübəsiz əllərdə və qeyri-steril şəraitdə edilən sünnət bir çox fəsadlara, cinsi funksiyaların pozulmasına və psixoloji problemlərə səbəb ola bilər.

Sünnət nədir?

Sünnət penisin ucunu örtən dərinin çıxarıldığı cərrahi əməliyyatdır. Elmi araşdırmalar sünnətin bir çox tibbi faydalarını göstərir. Amerika Pediatriya Akademiyası sünnətin faydalarının risklərindən daha çox olduğunu bildirir və öz fikrini sünnətin lehinə bildirir. Sünnət yəhudilikdə məcburi prosedur və İslamda tövsiyə edilən prosedur hesab edilsə də, bəzi insanlar ailə ənənəsi, şəxsi gigiyena və ya profilaktik sağlamlıq kimi səbəblərə görə oğullarını sünnət edirlər. Bəzən bu əməliyyat sünnət dərisinin geri çəkilə bilməyəcək qədər sıx olması kimi tibbi səbəblərə görə də lazım ola bilər. 

Sünnət dərisi nədir?

Sünnət dərisi penisin yuvarlaq ucunu örtən dəri parçasıdır. Körpə doğulduğu zaman sünnət dərisi penisə tamamilə yapışır. Zamanla sünnət dərisi penisin başından ayrılaraq geri çəkilə bilər, bəzi insanlarda fimoz deyilən problem yarana bilər. Bəzən sünnət dərisi çox sıx olur. Penisin başında bağlana bilər və hərəkət edə bilməz. Bu vəziyyət fimoz adlanır. 

Sünnətin faydaları nələrdir?

Sünnətin faydaları qısaca belədir:

Daha asan gigiyena: Sünnət penisin yuyulmasını asanlaşdırır. 

Sidik yolu infeksiyası riskini azaldır: 1 yaşa qədər oğlanlarda sünnət sidik yolları infeksiyası riskini 8-10 dəfə azaldır. Erkən sidik yolları infeksiyaları təhlükəlidir, çünki sonradan böyrək problemlərinə səbəb ola bilər.

Erkən boşalma: Sünnət edilmiş kişilərdə erkən boşalma probleminin olma ehtimalı sünnət olunmamış kişilərlə eynidir. Erkən boşalmanın sünnət olunmayanlarda daha tez baş verdiyinə dair elmi məlumat yoxdur.

Cinsi yolla keçən infeksiyalar riskinin azalması: Sünnət edilmiş kişilərdə HİV daxil olmaqla, sifilis və qonoreya kimi bəzi cinsi yolla keçən infeksiyalara yoluxma riski daha azdır.

Penis problemlərinin qarşısının alınması: Bəzən sünnət edilməmiş penisin sünnət dərisini geri çəkmək çətin və ya qeyri-mümkün ola bilər (fimoz). Bu vəziyyət sünnət dərisinin və ya penisin başının iltihabına səbəb ola bilər.

Sünnət üçün uyğun yaş hansıdır? Sünnət nə vaxt edilməlidir?

Sünnət tibbi olaraq hər yaşda edilə bilən əməliyyat olsa da, onun vaxtı uşağın psixoloji dünyası üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Psixoloji inkişaf mərhələsinə nəzər salsaq, uşaqların cinsi kimliyini dərk etməyə başladığı 2-5 yaş arasında uyğun olmayan şəraitdə edilən sünnətin psixoloji təsirlərə səbəb ola biləcəyi düşünülür. İnsanların analarına son dərəcə bağlı olduğu bu dövrdə sünnət bəzi uşaqlarda cinsi orqanlarını itirmiş kimi bir fikir yarada bilər.

Ona görə də tibbi səbəb yoxdursa, sünnət üçün 2 yaşından əvvəl və ya 5 yaşından sonrakı dövrü seçmək daha sağlam görünür. Ancaq bu o demək deyil ki, 2-5 yaş arasında sünnət oluna bilməz. Xüsusilə tez-tez sidik yolları infeksiyaları, böyrək və sidik yolları ilə əlaqəli anatomik pozğunluqları olan oğlanlar üçün sünnət şiddətlə tövsiyə olunur. 

ABŞ-da doğulan hər 10 kişidən 7-si dinindən, mədəniyyətindən və inancından asılı olmayaraq ilk 24-48 saat ərzində sünnət edilir. Bu seçimin səbəbi təbii ki, təmizlik və gigiyenadır.

Sünnətin doğumdan sonra ilk iki gündə, uyğun gəlmirsə, ilk 3 ayda edilməsi məqsədəuyğun olardı. Sünnətlə bağlı qərar verilərkən pediatr, əməliyyatı edəcək həkim və ailə bir araya gəlib ortaq qərar verməlidir. Körpədə heç bir problem yoxdursa, yeni doğulmuş körpənin sünnəti ilk 48 saat ərzində asanlıqla həyata keçirilə bilər. Ancaq körpənin sağlamlıq vəziyyəti ətraflı araşdırılmalı və sünnət üçün uyğun olub olmadığı müəyyən edilməlidir. Yeni doğulan uşaqlarda bu proses aşağıdakı hallarda təxirə salınmalıdır:

• Sarılıq
• Vaxtından əvvəl doğuşlar
• Ailədə hemofiliya, yəni qanaxma və laxtalanma problemləri varsa

Sünnəti kim edir?

İdeal sünnət əməliyyat otağında edilən sünnətdir. Əgər əməliyyat otağının şərtləri yerinə yetirilmirsə, sünnət tibb işçiləri tərəfindən steril mühitdə, poliklinika şəraitində aparılmalıdır. Uyğun olmayan şəraitdə edilən sünnət də infeksiya nəticəsində bəzi yoluxucu xəstəliklərə səbəb ola bilər. Bu əməliyyat ən çox uroloqlar, uşaq cərrahları və ya ümumi cərrahlar tərəfindən həyata keçirilir. Ancaq şərtlər uyğun olmadıqda, ən azı ixtisaslı həkim tərəfindən edilməlidir.

Sünnət necə həyata keçirilir?

Sünnətdə bir neçə fərqli üsul olsa da, bu gün mütəxəssislər tərəfindən ən çox istifadə edilən, etibarlı və ən az yan təsir göstərən üsul cərrahi üsuldur. Sünnətdən sonra penisin tam sağalması adətən üç ilə yeddi gün çəkir. Sünnətdən sonra penisin ucu ağrıya bilər və ya penis qırmızı, şiş və göyərmiş görünə bilər. Penisin ucunda az miqdarda sarı maye də müşahidə edə bilərsiniz. Bütün bu problemlər orta hesabla 3-7 gün ərzində yox olur.

Cərrahi üsul

Cərrahi üsul klassik olaraq sünnət dərisinin cərrahi yolla kəsilməsi və uclarının bir-birinə tikilməsi ilə həyata keçirilir. Burada estetik və udula bilən tikişlərdən istifadə edildiyi üçün əlavə sarğı və ya tikiş tələb olunmur. 

Lazer və ya koteriya üsulu

Lazer və ya koteriya üsulu sünnət dərisinin elektrik alətləri ilə kəsilməsidir; Ancaq qalıcı yaralanma riski olduğundan bu üsul tövsiyə edilmir.

Zınqırov üsulu

Yeni doğulan körpələrin sünnətində ümumiyyətlə istifadə edilən bu üsul ilə sünnət dərisi iki metal lövhə arasında sıxılır və xarici hissəsi kəsilir. Bu üsulda qanaxma müşahidə olunmur. 

Sünnət ağrılıdır?

Hər hansı bir əməliyyat kimi, sünnət də müəyyən ağrılara səbəb ola bilər. Ancaq ağrıkəsicilər və anesteziklərdən istifadə ağrıları azalda bilər. 

Yeni doğulan uşaqlarda sünnətin faydaları və üstünlükləri nələrdir?

Sünnət aşağıda sadalanan bəzi üstünlüklərə malikdir:

• Körpələrdə sidik yollarının infeksiyası riski azalır. 
• Lokal anesteziya ilə edilə bilər.
• Sünnətdən sonra qulluq etmək asandır.
• Sünnətdən sonra sağalma tez olur.
• Psixoloji travma yaşanmır

Sünnətin hansı fəsadları var?

Sünnət zamanı dərinin lazımından çox qalması, çapıq izi, qanaxma, deformasiyalar, sidik yollarının zədələnməsi, infeksiya kimi qalıcı problemlər yaşana bilər. Təcrübəli insanlar tərəfindən həyata keçirilməklə bu cür ağırlaşmaları minimuma endirmək olar.

Bununla belə, anesteziya ilə əlaqəli yan təsirlər də mümkündür. Nadir hallarda sünnət dərisində problemlər yarana bilər. Məsələn: Sünnət dərisi çox qısa və ya çox uzun kəsilmiş ola bilər.

Aşağıdakı hallarda həkimə müraciət etmək lazımdır:

• Sünnətdən sonra 12 saat ərzində normal idrarın başlamadığı şərtlər
• Qanamanın dayanmadığı vəziyyətlər
• Penisin ucundan güclü axıntının meydana gəldiyi vəziyyətlər
• Penisin ucunun tamamilə qara göründüyü vəziyyətlər

Sünnət qərarı verərkən hansı məqamlara diqqət yetirilməlidir?

Xalq arasında anadangəlmə sünnət və ya peyğəmbər sünnəti olaraq bilinən hipospadias varsaŞ sünnət əsla edilməməlidir. Bu vəziyyət əməliyyatla düzəldilməlidir. Ona görə də uşaq uroloquna müraciət etmək məqsədəuyğun olardı.

Ailəsində qanaxma pozğunluğu olan, yıxıldıqdan və ya diş çıxardıqdan sonra uzun müddətli qanaxma tarixi olan, iynə və ya zərbədən sonra böyük şişlik və göyərmələr əmələ gələn və bəzən spontan diş əti və ya burun qanaması olan uşaqlar qan analizi aparıldıqdan sonra sünnət olunmalıdır.

Ailədəki xroniki xəstəliklər və əvvəlki əhəmiyyətli xəstəliklər həkim tərəfindən bilinməlidir.

Hansı hallarda sünnət tibbi baxımdan qaçılmaz olur?

• Sünnət dərisinin geri çəkilməsinə mane olan çapıq (fimoz).
• Ppenisin təkrarlanan iltihabı və ya infeksiyaları (balanit və ya liken sklerozu)
• İdrar edərkən ağrıya və ya püskürməyə səbəb olan sünnət dərisi
• Təkrarlanan sidik yollarının infeksiyaları.
• Müşayiət olunan uroloji anomaliyalar və ya xəstəliklər.