Sistoskopiya (uretrosistoskopiya) sidik kisəsinin və uretranın daxili hissəsinin müayinəsinə imkan verən tibbi prosedurdur. Bu prosedur sidik kisəsi şişləri, daşlar, infeksiyalar və sidik yollarının anomaliyaları kimi hallarım diaqnozu və müalicəsi üçün istifadə olunur.

Bu prosedur, lokal və ya ümumi anesteziya altında edilə bilər və toxuma nümunələrinin götürülməsini və ya kiçik cərrahi prosedurların yerinə yetirilməsini əhatə edə bilər.

Sistoskopiya nədir?

Sistoskopiya sistoskop adlı kamera və işıqla təchiz olunmuş nazik boru istifadə edərək sidik kisəsinin və uretranın daxili hissəsinin müayinəsini əhatə edən tibbi prosedurdur. Sistoskop sidik kanalı vasitəsilə sidik kisəsinə daxil edilir. Həkim daxili strukturları ətraflı nəzərdən keçirir və lazım gəldikdə toxuma nümunələri götürür və ya kiçik cərrahiyyə əməliyyatı aparır.

Sistoskopiya terapevtik prosedur deyil, diaqnostik məqsədlər üçün endoskopik diaqnostik üsuldur.

Bu prosedur zamanı sidik kanalı da müayinə edildiyi üçün ona “uretrosistoskopiya” demək daha doğru olar. Başqa sözlə, “uretrosistoskopiya” həm sidik kanalının, həm də sidik kisəsinin qiymətləndirildiyi endoskopik bir prosedurdur.

Sistoskopiyanın hansı növləri var?

Diaqnostik məqsədlər üçün istifadə olunan sistoskopiyanın iki forması var:

• Normal işıqla aparılan
• Fotodinamik sistoskopiya

Fotodinamik üsulda 5-aminolevulin turşusu (5-ALA) və onun efir törəməsi heksaminolevulin turşusu (HAL) kimi xüsusi maddələr sidik kisəsinə yeridilir. Bu maddələr xərçəng hüceyrələri tərəfindən sovrulur və normal toxumalardan fərqli olaraq mavi rəngdə görünür. Bu, kiçik şişlərin qaçırılmasının qarşısını alır.

Sistoskopun növləri

Sistoskopiyada iki əsas sistoskop cihazı istifadə olunur:

Çevik Sistoskop: Uretrada asan hərəkət etməyə və istiqaməti dəyişməyə imkan verən nazik, çevik bir borudur. Daha çox diaqnostik məqsədlər və kiçik prosedurlar üçün istifadə olunur. Xəstə üçün daha rahatdır və ambulator mərkəzlərdə, adətən lokal anesteziya altında həyata keçirilə bilər.

Sərt Sistoskop: Bu, düz və sərt borudur və sidik kisəsi və uretranın daha aydın, ətraflı görünüşünü təmin edir. Çox vaxt biopsiya, sidik kisəsi daşlarının çıxarılması və ya cərrahi prosedurların yerinə yetirilməsi kimi daha mürəkkəb prosedurlar üçün üstünlük verilir. Narahatlığa səbəb ola biləcəyi üçün ümumi və ya lokal anesteziya tələb oluna bilər.

Sistoskopiya necə aparılır?

Sistoskopiya adətən uroloq tərəfindən həyata keçirilən sidik kisəsi və uretranın müayinəsi prosedurudur. Bu, adətən necə edilir:

Hazırlıq: Prosedur, məqsədi və riskləri haqqında məlumat verilir, razılıq alınır. Prosedurun mürəkkəbliyindən və xəstənin rahatlığından asılı olaraq lokal və ya ümumi anesteziya tətbiq oluna bilər. Ambulator sistoskopiyalarda çox vaxt lokal anesteziyaya üstünlük verilir.

Vəziyyət: Xəstə arxası üstə uzanmış vəziyyətdə, dizləri bükülmüş və ayaqları üzəngilərə qoyulmuş vəziyyətdə yerləşdirilir.

Təmizləmə və yağlama: Həkim genital bölgəni antiseptik məhlulla təmizləyir və sistoskopu rahat şəkildə daxil etmək üçün adətən yerli anestezik tərkibli yağlayıcı gel tətbiq olunur.

Sistoskopun daxil edilməsi: Sistoskop uretradan yumşaq bir şəkildə daxil edilir və yavaş-yavaş sidik kisəsinə doğru irəliləyir. Prosedur diqqətlə izlənilir və xəstədən hər hansı bir narahatlıq barədə məlumat verməsi xahiş olunur.

Sidik kisəsinin qiymətləndirilməsi: Sistoskop daxil edildikdən sonra tibb işçisi sidik kisəsinin və uretranın daxili səthini monitorda izləyərək yoxlayır. Sidik kisəsi daha yaxşı görünməsi üçün steril su və ya şoran ilə doldurula bilər.

Biopsiya və ya müalicə (lazım olduqda): Anormal toxuma aşkar edilərsə, həkim sistoskopdan götürülən alətlərlə biopsiya edə bilər. Kiçik sidik kisəsi daşlarının və ya şişlərin çıxarılması kimi kiçik müalicələr də edilə bilər.

Prosedurun tamamlanması: Müayinə və ya müalicə başa çatdıqdan sonra sistoskop diqqətlə çıxarılır. Xəstədən hər hansı bir narahatlıq və ya çətinlik olub olmadığını yoxlamaq üçün dərhal sidiyə getməsi tələb oluna bilər.

Prosedurdan sonrakı baxım: Xüsusilə ümumi anesteziyadan istifadə olunarsa, əməliyyatdan sonra qısa müddət ərzində xəstə nəzarətdə saxlanılır. İdrar edərkən yüngül yanma və ya qanaxma bir neçə gün davam edə bilər və adətən normaldır. Xəstəyə sidik kisəsini təmizləmək və infeksiyanın qarşısını almaq üçün bol su içmək tövsiyə olunur. 

Sistoskopiya hansı hallarda edilir?

Sistoskopiya sidik kisəsi, uretra və aşağı sidik yollarına təsir edən müxtəlif şərtlərin diaqnostikası, qiymətləndirilməsi və müalicəsi üçün istifadə olunur. Əsas göstəricilər bunlardır:

• Hematuriya (sidikdə qan)
• Təkrarlanan sidik yollarının infeksiyaları (UTI)
• Sidik kisəsi xərçənginin diaqnostikası və monitorinqi
• Aşağı sidik yollarının simptomları
• Bəzən və ya Xroniki Çanaq Ağrısı
• Sidik qaçırma
• Açıqlanmayan Sidik simptomları
• Sidik kisəsi daşları
• Sidik kisəsi boynunun yerləşdirilməsi (yüksək sidik kisəsi boynu)
• Xarici obyektlər
• Uretral Striktura Diaqnozu
• Vezikoureteral reflü
• Pre-Cərrahiyyə Qiymətləndirmə

Nələr edilməməlidir?

Sistoskopiya prosedurundan əvvəl nəzərə alınmalı olan nüanslar var.

Mütləq əks göstərişlər:

Kəskin Sidik Yolları İnfeksiyası (İYİ): Aktiv infeksiya mövcud olduqda sistoskopiyanın aparılması infeksiyanı pisləşdirə və ağırlaşmalara səbəb ola bilər.

Şiddətli uretra darlığı: Uretra əhəmiyyətli dərəcədə daralıbsa, sistoskopdan keçmək travmaya səbəb ola bilər və ya vəziyyəti pisləşdirə bilər.

Nisbi əks göstərişlər (əsl zərurət olmadıqda edilməməli olan hallar)

Koaqulopatiya və ya antikoaqulyasiya: qanaxma pozğunluğu olan və ya antikoaqulyant terapiya alan xəstələr sistoskopiya zamanı və ya ondan sonra qanaxma riski altındadırlar. Prosedura qanaxma riski minimuma endirilənə qədər təxirə salına və ya dəyişdirilə bilər.

Son Uretral və ya Sidik Kisəsi Cərrahiyyəsi: Sidik yollarında son əməliyyatlar toxumaları həssaslaşdıra və sistoskopiya nəticəsində yaralanma və ya ağırlaşma riskini artıra bilər.

Ağır ürək-damar və ya tənəffüs xəstəlikləri: Əhəmiyyətli ürək-damar və ya tənəffüs problemləri olan xəstələr, xüsusilə anesteziya tələb olunarsa, prosedura həssas ola bilərlər.

Hamiləlik: Mütləq əks göstəriş olmasa da, hamiləlik dövründə sistoskopiya diqqətlə qiymətləndirilməlidir, çünki xüsusilə ilk trimestrdə döl üçün potensial risklər daşıya bilər.

Sidik tutulması və ya tıxanması: Şiddətli sidik tutma və ya tıxanma hallarında, prosedur zamanı travma və ya perforasiya riski var.

Fəsadlar (yan təsirlər) hansılardır?

Sistoskopiya təhlükəsiz olsa da, əməliyyatla bağlı potensial fəsadlar var:

• Sidik yollarının infeksiyası (UTI)
• Sidik kisəsi infeksiyası (sistit)
• Qanaxma (hematuriya)
• Ağrı və ya narahatlıq (uretral ağrı)
• Sidik kisəsinin spazmları
• Uretranın zədələnməsi
• Perforasiya (sidik kisəsi və ya uretranın perforasiyası)
• Allergik Reaksiya (Anestezik Reaksiya)
• Qan laxtalanması

Xülasə

Sistoskopiya (uretrosistoskopiya) sidik kisəsinin və uretranın daxili hissəsini yoxlamaq üçün istifadə edilən tibbi prosedurdur. Bu, sidik kisəsi şişləri, daşlar, infeksiyalar və struktur anormallıqlar kimi sidik yollarının xəstəliklərinin diaqnozuna və müalicəsinə kömək edir.

Əsasən təhlükəsizdir, lakin müvəqqəti narahatlığa səbəb ola bilər və kiçik infeksiya və ya qanaxma riskləri daşıyır.